Γράφει ο Αλέξανδρος Τζεφεράκος, Διευθυντής Μονάδας Γονιμότητας & Εξωσωματικής Γονιμοποίησης ΡΕΑ, Αντιπρόεδρος Δ.Σ. Κλινικής ΡΕΑ

Βρισκόμαστε στη εποχή όπου η θεραπεία του καρκίνου σε νέες γυναίκες, έχει σκοπό όχι μόνον την επιβίωση, αλλά και την διατήρηση της αναπαραγωγικής τους υγείας. Σε άνδρες καρκινοπαθείς, η διατήρηση της γονιμότητας είναι πιο απλή, καθώς πραγματοποιείται κατάψυξη σπέρματος πριν να υποβληθούν σε θεραπεία για τον καρκίνο. Στις γυναίκες η διατήρηση της γονιμότητας αποτελεί πιο πολύπλοκο ζήτημα. Για το σκοπό αυτό, είναι σημαντική η καλή συνεργασία των ιατρών που εμπλέκονται στη θεραπεία των καρκινοπαθών γυναικών στην αναπαραγωγική ηλικία (χειρουργών, ογκολόγων, ακτινοθεραπευτών) με Γυναικολόγους Αναπαραγωγής. Ο ασθενής θα πρέπει να λαμβάνει σωστή ενημέρωση σχετικά με τις δυνατότητες διατήρησης της γονιμότητάς τους.

Μέθοδοι διατήρησης γονιμότητας σε γυναίκες
Η πιο επιτυχημένη και καλά τεκμηριωμένη, μέθοδος διατήρησης της γονιμότητας σε γυναίκες με καρκίνο είναι η κρυοσυντήρηση εμβρύων και σε δεύτερο χρόνο η εμφύτευση αυτών, αφού έχει εξασφαλισθεί η καλή πρόγνωση των γυναικών. Η μέθοδος αυτή όμως, αφορά μικρό μόνο αριθμό γυναικών γιατί προϋποθέτει την ύπαρξη συντρόφου. Επιπλέον, η μέθοδος είναι χρονοβόρα γιατί η γυναίκα πρέπει πριν την έναρξη της θεραπείας για τον καρκίνο να υποβληθεί στη θεραπεία της εξωσωματικής γονιμοποίησης, η οποία και σε μερικές περιπτώσεις αντενδείκνυται.
Η κατάψυξη ώριμων ωαρίων μετά από θεραπεία διέγερσης των ωοθηκών, όπως στην εξωσωματική γονιμοποίηση, είναι μέθοδος κατάλληλη για γυναίκες που δεν έχουν σύντροφο και δεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν σπέρμα δότη. Έχει όμως κι αυτή πολλές τεχνικές δυσκολίες και τα αποτελέσματά της δυστυχώς, δεν είναι ακόμα τα αναμενόμενα. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι η πιθανότητα επίτευξης εγκυμοσύνης είναι κατά πολύ μικρότερη από την κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση ( 1 ‐5% γέννηση ζώντος νεογνού ανά κατεψυγμένο ωάριο).
Οι επιστήμονες μελετούν και δοκιμάζουν και άλλες μεθόδους για τη διατήρηση της γυναικείας γονιμότητας, που όμως έχουν καθιερωθεί στη καθημερινή κλινική πράξη.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΩΟΘΗΚΩΝ
Παρότι η πρόγνωση στην επιβίωση του σταδίου Ι πάνω από 5 χρόνια είναι 90%, ο καρκίνος των ωοθηκών παραμένει δύσκολος αντίπαλος στην προσπάθεια για διατήρηση της γονιμότητας της ασθενούς. Σε μικρούς όγκους, οι ασθενείς μπορεί να υποβληθούν σε αφαίρεση με λαπαροσκόπηση ή λαπαροτομία, ωστόσο μπορεί να χρειάζεται ολική υστερεκτομή ή επιπλοεκτομή, όπου η διατήρηση της αναπαραγωγικής δυνατότητας δεν θα μπορέσει να βρει έδαφος. Η πιθανότητα ενός δεύτερου χειρουργείου είναι απογοητευτική για την ασθενή και τον γιατρό της αλλά δίνει την ενδιάμεση δυνατότητα της προσεκτικής αξιολόγησης και της αποφυγής ενός ακρωτηριασμού που μπορεί να μην είναι απαραίτητος και οπωσδήποτε της πιο ολοκληρωμένης διερεύνησης και αντιμετώπισης.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ
Σχεδόν 15% των γυναικών μα Ca ενδομητρίου είναι σε αναπαραγωγική ηλικία, ενώ οι περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις ανιχνεύονται κατά την διερεύνηση για προβλήματα γονιμότητας ή ενδοκρινολογικές διαταραχές. Έτσι έχουμε διαγνώσεις πρώιμων προκλινικών σταδίων που έχουν πολύ καλή πρόγνωση. Προσεκτικά επιλεγμένες περιπτώσεις μπορεί να οδηγηθούν σε θεραπεία με υψηλές δόσεις προγεστερινοειδών και διαφύλαξη της γονιμοποιητικής ικανότητας. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και IUD προγεστερόνης με τα οποία αποφεύγονται οι συστηματικές παρενέργειες. Αυτές οι περιπτώσεις έχουν μπει ακόμη και σε διαδικασίες ART με πολύ καλά αποτελέσματα. Ωστόσο, μετά τον τοκετό, θα πρέπει να γίνει αξιολόγηση για ευρεία ολική υστερεκτομή και σταδιοποίηση.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΡΑΧΗΛΟΥ
Προαπαιτούμενο για τη διατήρηση της γονιμότητας σε περιστατικά με καρκίνο τραχήλου, είναι ο ογκολόγος γυναικολόγος να μπορεί να κάνει ριζική τραχηλεκτομή και λεμφαδενικό καθαρισμό, είτε κοιλιακά, είτε διακολπικά, είτε λαπαροσκοπικά. Προτιμότερες είναι οι κοιλιακές προσπελάσεις για να δοθεί και η δυνατότητα ωοθηκοπηξίας, ώστε να αποφευχθεί κατά την συμπληρωματική αγωγή η ακτινοβόληση των ωοθηκών. Απαιτείται καλή διερεύνηση και ενημέρωση της γυναίκας, αλλά και να λαμβάνεται υπόψη από τους θεράποντες ιατρούς η ανάγκη για εξατομίκευση.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ
Λόγω της πρόληψης της ορθής οργάνωσης στην ανίχνευση και την αντιμετώπιση των ασθενών με Ca μαστού η επίπτωση, η νοσηρότητα και η θνητότητα των ασθενών παρουσίασαν σημαντική βελτίωση μετά την δεκαετία του ‘80. Το 10 – 20 % των γυναικών που νοσούν από Ca μαστού είναι σε αναπαραγωγική ηλικία και η επίτευξη μιας κύησης όχι μόνο δεν αντενδείκνυται, αλλά φαίνεται ότι οδηγεί σε καλύτερη πρόγνωση στην επιβίωση. Η σύλληψη μετά την ολοκλήρωση της συμπληρωματικής αγωγής θα πρέπει να γίνεται μετά από 6 έως 24 μήνες από τη συμπληρωματική αγωγή.

Παρά τους προβληματισμούς της επιστημονικής κοινότητας, η πρόοδος στην θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου σε άτομα με ηλικιακή προοπτική για αναπαραγωγή και η αποδεδειγμένη προοπτική βελτίωσης της επιβίωσης δίνει το έναυσμα για μεγαλύτερη έμφαση στην ποιότητα ζωής των ασθενών και μέσα σ’ αυτήν εντάσσεται και η διατήρηση της γονιμότητας. Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, η εξέλιξη των τεχνικών κρυοσυντήρησης και η χειρουργική για την προστασία της γονιμότητας είναι πολλά υποσχόμενες για το μέλλον στη διατήρηση της γονιμότητας.