Γράφει η Μαρία Νατούδη, MD, PhD, Χειρουργός Κέντρου Μεταβολικής Χειρουργικής & Παχυσαρκίας Κλινικής ΡΕΑ

Ως παχυσαρκία ορίζουμε τη συσσώρευση υπερβολικής ποσότητας λίπους στις λιποαποθήκες του σώματος. Κύρια αιτία εμφάνισης της παχυσαρκίας είναι η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων με τη διατροφή, σε σχέση με εκείνες που χρειάζεται το άτομο για να καλύψει τις καθημερινές ενεργειακές του ανάγκες.

Προκειμένου να μπορέσουμε να ορίσουμε τι είναι παχυσαρκία, χρησιμοποιούμε ένα αριθμητικό μέγεθος που λέγεται Δείκτης Μάζας Σώματος (Body Mass Index, BMI).

Ο Δείκτης Μάζας Σώματος

• Περιγράφει το σχετικό βάρος ανάλογα με το ύψος του ατόμου, και σχετίζεται με το συνολικό σωματικό λίπος.
• Υπολογίζεται ως: Βάρος (κιλά) / ύψος² (μέτρα)
• Οι αλλαγές του σωματικού βάρους χρησιμεύουν μόνο για τον καθορισμό της αποτελεσματικότητας μιας διαιτητικής αγωγής.
• Το 1991 το ΝΙΗ (National Institute of Health των ΗΠΑ) όρισε τη Νοσογόνο Παχυσαρκία ως την κλινική κατάσταση εκείνη στην οποία ο Δείκτης Μάζας Σώματος είναι μεγαλύτερος από 40kg/m², ή μεγαλύτερος από 35kg/m², αλλά με ταυτόχρονη συνύπαρξη συνοδών παθήσεων.

 

Παχυσαρκία: Μια Σύγχρονη Μάστιγα

Πριν μερικές δεκαετίες, η παχυσαρκία ήταν σχεδόν άγνωστη στον Ελλαδικό χώρο. Στις ημέρες μας, αποτελεί πλέον μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας: το 35,2% του πληθυσμού στη χώρα μας είναι υπέρβαρο, ενώ το 22,5% παχύσαρκο. Οι Έλληνες κατέχουν την πρώτη θέση στην Ευρώπη στην παχυσαρκία των ανδρών (26,7%) και τη δεύτερη στην παχυσαρκία των γυναικών (17,8%). Το 1997 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναγνώρισε την παχυσαρκία και επίσημα ως παγκόσμια επιδημία. Η αντιμετώπιση τόσο της παχυσαρκίας, όσο και των προβλημάτων που προκαλεί, δημιουργεί ένα τεράστιο οικονομικό κόστος για τους φορείς υγείας. Αίτια για αυτή την εκρηκτική αύξηση είναι ο σύγχρονος τρόπος ζωής, το άγχος, η έλλειψη ύπνου και, φυσικά, η καθιστική ζωή και η εγκατάλειψη της Μεσογειακής διατροφής.

 

Πώς επηρεάζει η Παχυσαρκία την ποιότητα ζωής;

Το κύριο πρόβλημα που σχετίζεται με την παχυσαρκία είναι το λεγόμενο μεταβολικό σύνδρομο. Παρομοιάζεται με παγόβουνο, οι διαφορετικές κορυφές του οποίου είναι ο διαβήτης, η δυσλιπιδαιμία, η υπέρταση κ.λπ., και βάση του η παχυσαρκία – κυρίως η παχυσαρκία κεντρικού τύπου. Ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη, καρδιαγγειακών προβλημάτων, αλλά και θνητότητας, στο μεταβολικό σύνδρομο δεν προστίθεται απλώς, αλλά πολλαπλασιάζεται.

Η περίσσεια λίπους ευθύνεται για έναν αριθμό παθήσεων όπως το έμφραγμα και η στεφανιαία νόσος, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, ο σακχαρώδης διαβήτης, η αυξημένη πιθανότητα για ανάπτυξη καρκίνου, καθώς και σοβαρά μυοσκελετικά προβλήματα, ακράτεια ούρων, δυσμηνόρροια και κακή υγιεινή σώματος. Συνολικά, τα παχύσαρκα άτομα έχουν σημαντικά μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης: ο κίνδυνος αιφνίδιου θανάτου είναι αυξημένος ως και 100% σε αυτούς τους ασθενείς, σε σχέση με τα άτομα φυσιολογικού βάρους.

Πέρα από τον κοινωνικό στιγματισμό, τις ψυχολογικές διαταραχές (κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κ.λπ.) και τα μειονεκτήματα στην αγορά εργασίας που προκαλεί αυτή η σύγχρονη μάστιγα, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως καθημερινά απλά πράγματα, όπως η μετακίνηση, οι δημόσιες μεταφορές και τα ταξίδια μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολα για ένα παχύσαρκο άτομο. Οι στενές θέσεις στο αεροπλάνο, στις εξόδους, στα λεωφορεία, αλλά και η έλλειψη αντοχής μπορούν να αποτρέψουν ένα παχύσαρκο άτομο από το να κάνει ταξίδια, βόλτες ή να αυτοεξυπηρετείται.

Επιπτώσεις Παχυσαρκίας

• Σωματικές
• Καρδιαγγειακό σύστημα: Αρτηριακή υπέρταση, Περιφερειακή αγγειοπάθεια, Καρδιακή ανεπάρκεια, Έμφραγμα
• Μεταβολικές διαταραχές: Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου ΙΙ, αύξηση της χοληστερόλης του αίματος
• Αναπνευστικό σύστημα: Σύνδρομο υποαερισμού, Σύνδρομο υπνικής άπνοιας).
• Μυοσκελετικό σύστημα: Οστεοαρθρίτιδα ισχίων, γονάτων, Κήλες μεσοσπονδύλιων δίσκων, Οσφυαλγία
• Γαστρεντερικό σύστημα: Λιπώδης διήθηση ήπατος, αύξηση πιθανότητας εμφάνισης καρκίνου στο ήπαρ, το παχύ έντερο, τη χοληδόχο κύστη, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
• Αναπαραγωγικό σύστημα: Διαταραχές εμμήνου ρύσεως/πολυκυστικές ωοθήκες, στυτική δυσλειτουργία, Αυξημένη επίπτωση επιπλοκών στην κύηση και στην εμφάνιση Καρκίνου ενδομητρίου και μαστού
• Ψυχολογικές: Αίσθηση «κοινωνικού στίγματος», Μελαγχολία, Κατάθλιψη, Μείωση αυτοεκτίμησης, Νευρογενής ανορεξία, Νευρογενής βουλιμία, Κακή ποιότητα ζωής
• Κοινωνικές:Στο μεγαλύτερο μέρος του σύγχρονου κόσμου, ειδικά του δυτικού, η παχυσαρκία αποτελεί στίγμα, παρότι σε άλλες εποχές της ιστορίας θεωρούταν σύμβολο πλούτου και γονιμότητας
• Οικονομικές: Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέχρι και το 7% των εθνικών προϋπολογισμών για την υγεία στην ΕΕ κάθε χρόνο ξοδεύεται για ασθένειες που συνδέονται με την παχυσαρκία

Αντιμετώπιση της Παχυσαρκίας

Η στοχευμένη και αποτελεσματική θεραπεία της παχυσαρκίας οδηγεί σε σημαντική βελτίωση τόσο του μεταβολικού συνδρόμου όσο και των νοσημάτων που το συνοδεύουν. Ο επιθυμητός στόχος είναι η απώλεια 7-10% του αρχικού βάρους μέσα στον πρώτο χρόνο θεραπείας. Τα μέτρα αντιμετώπισης διακρίνονται σε συντηρητικά και χειρουργικά:

• Συντηρητική Αντιμετώπιση
• Φυσική Δραστηριότητα – άσκηση
• Μεσογειακή Διατροφή
• Κοινωνικοοικωνομικά Μέτρα
• Φαρμακευτική αγωγή
• Χειρουργική αντιμετώπιση – Μεταβολική χειρουργική

Για τη σωστή θεραπεία της παχυσαρκίας χρειάζεται όχι μόνο η απώλεια βάρους, αλλά και η διατήρησή του. Δυστυχώς, τα συντηρητικά μέτρα συχνά αποτυγχάνουν, ο ασθενής ανακτά τα χαμένα κιλά, και τα προβλήματα υγείας που προϋπήρχαν επανεμφανίζονται.

Η χειρουργική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας αποτελεί την αποτελεσματικότερη λύση, τόσο για την απώλεια βάρους, όσο και για τη μακροχρόνια διατήρησή του.

 

Χειρουργική αντιμετώπιση της Παχυσαρκίας – βελτίωση ποιότητας ζωής

Έχει αποδειχθεί πλέον πως οι βαριατρικές επεμβάσεις δεν οδηγούν μόνο στη δραστική μείωση του σωματικού βάρους, αλλά και στην ύφεση ή ακόμη και εξάλειψη των προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με την παχυσαρκία.

Μεγαλύτερο όφελος, όμως, έχουν οι ασθενείς με διαβήτη ή προδιαβήτη: άμεσα μετά το χειρουργείο υπάρχει σαφής βελτίωση του γλυκαιμικού δείκτη και ύφεση ή και θεραπεία του διαβήτη. Εννιά στους δέκα ασθενείς με διαβήτη τύπου ΙΙ που έχουν υποβληθεί σε βαριατρική επέμβαση δεν χρειάζονται πλέον φαρμακευτική αγωγή δύο χρόνια μετά το χειρουργείο, σε αντίθεση με το 31% των ασθενών που ακολούθησαν κάποια συμβατική θεραπεία.

Οι βαριατρικές επεμβάσεις, επίσης, επιτυγχάνουν δραστική απώλεια βάρους και βελτίωση ή και θεραπεία της αρτηριακής υπέρτασης, της δυσλιπιδαιμίας, της αποφρακτικής άπνοιας ύπνου, της φλεγμονής και της νεφρικής λειτουργίας. Μειώνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και, συνεπώς, την επίπτωση των θανατηφόρων ή μη καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Επιπρόσθετα έχουμε βελτίωση της λιπώδους διήθησης του ήπατος, της εκφυλιστικής αρθρίτιδας και του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών.

Πότε πρέπει να υποβληθεί ένας ασθενής σε Βαριατρική επέμβαση;

Δεν προορίζονται φυσικά όλοι οι ασθενείς για χειρουργική αντιμετώπιση. Όπως αναφέρθηκε, υποψήφια για χειρουργική παρέμβαση είναι τα άτομα που ο Δείκτης Μάζας Σώματός τους ξεπερνάει τα 40kg/m², ή τα 35kg/m² με συνυπάρχοντα προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την Παχυσαρκία.

Η χειρουργική αντιμετώπιση συστήνεται πλέον σε άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη, με BMI ≥ 30-34.9 kg/m2 και ανεπαρκή γλυκαιμικό έλεγχο παρά τα βέλτιστα συντηρητικά μέτρα.

Ο διαβήτης δεν είναι βέβαια το μοναδικό συνυπάρχον πρόβλημα υγείας που παρουσιάζουν οι παχύσαρκοι ασθενείς. Όλοι οι ασθενείς που παρουσιάζουν κάποια από τις ανωτέρω συννοσηρότητες και πληρούν τα κριτήρια του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας είναι υποψήφια για μεταβολική χειρουργική επέμβαση.

Ποιες είναι οι επεμβάσεις για την αντιμετώπιση της Παχυσαρκίας;

Η χειρουργική αντιμετώπιση έχει ως στόχο είτε την μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων ή τη μειωμένη απορρόφησή τους από το γαστρεντερικό σωλήνα. Ο τύπος του χειρουργείου αποφασίζεται από το χειρουργό σε συνεργασία με τον ασθενή και πάντα με γνώμονα τις επιμέρους ανάγκες και τα δεδομένα του κάθε μοναδικού ασθενούς.

Η πιο συχνά διενεργούμενη βαριατρική επέμβαση παγκοσμίως είναι η Λαπαροσκοπική Επιμήκης Γαστρεκτομή (Laparoscopic Sleeve Gastrectomy), ή «γαστρικό μανίκι», όπως έχει επικρατήσει στον Ελλαδικό χώρο. Είναι μια σχετικά «απλούστερη» επέμβαση από τη γαστρική παράκαμψη (gastric bypass), δεν περιλαμβάνει οποιαδήποτε παρέμβαση στο έντερο, και δεν γίνεται καμία εμφύτευση ξένου σώματος στην κοιλιά. Αν και αποτελεί μη αναστρέψιμη επέμβαση, έχει άριστα αποτελέσματα, είναι καλά ανεκτή, και μπορεί σχετικά εύκολα να μετατραπεί σε μια πιο πολύπλοκη επέμβαση, σε περίπτωση επανάκτησης βάρους. Στην επιμήκη γαστρεκτομή αφαιρείται επιμήκως το 85% του στομάχου. Πέρα από τον περιορισμό στην ποσότητα της προσλαμβανόμενης τροφής, μειώνεται η παραγωγή της γρελίνης, μιας ορμόνης υπεύθυνης για την όρεξη. Το αποτέλεσμα είναι η μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων, η απώλεια βάρους και, φυσικά, η βελτίωση ή και θεραπεία πολλών νοσημάτων σχετιζόμενων με την περίσσεια βάρους.

Η επανάκτηση βάρους μετά από μεταβολικές επεμβάσεις οφείλεται σε αλλαγή των διατροφικών συνηθειών του ασθενή και στη στροφή του σε υπερθερμιδική διατροφή. Επομένως, απαιτείται η συνεχής επαγρύπνηση και εκπαίδευση του ασθενή για να επιτευχθεί το άριστο θεραπευτικό αποτέλεσμα και για να αποφευχθεί η επανάκτηση του βάρους. Είναι απαραίτητο, ο ασθενής που έχει υποβληθεί σε οποιοδήποτε τύπου βαριατρική επέμβαση, να παρακολουθείται συστηματικά από ειδική ομάδα, που περιλαμβάνει βαριατρικό χειρουργό, διαιτολόγο και ψυχολόγο.