Απεικόνιση & Καρκίνος του Μαστού

Γράφει ο Δημήτριος Κουρούσης, MD, ΜSc, PhD Ακτινοδιαγνώστης, Διευθυντής Τμήματος Ιατρικών Απεικονίσεων ΡΕΑ

Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου στις γυναίκες σε παγκόσμιο επίπεδο. Η περίπτωση μια γυναίκα να πεθάνει από καρκίνο του μαστού είναι 1/38 (περίπου 2,6% των ασθενών). Ωστόσο, από το 1989 έως το 2015 οι θάνατοι έχουν μειωθεί κατά 39%, χάρη στην επιστημονική έρευνα, την εξέλιξη της απεικόνισης  και τη διάδοση του μηνύματος της πρόληψης!

 Πως δημιουργείται ο καρκίνος στο μαστό;

Ο καρκίνος του μαστού δημιουργείται όταν τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα σχηματίζοντας έναν όγκο, που συνήθως φαίνεται στον απεικονιστικό έλεγχο. Η δημιουργία των καρκινικών κυττάρων οφείλεται σε μεταλλάξεις στο DNA που μπορεί να διαφοροποιήσουν τα φυσιολογικά κύτταρα. Αλλαγές στο DNA που προέρχονται από τους γονείς (κληρονομικότητα) αυξάνουν τον κίνδυνο, αλλά οι περισσότερες μεταλλάξεις είναι επίκτητες. Για παράδειγμα, ορισμένες συνήθειες και ο τρόπος ζωής σχετίζονται με τους παράγοντες κινδύνου.

Συγκεκριμένες κληρονομικές μεταλλάξεις μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης και συνδέονται με πολλούς καρκίνους σε κάποιες οικογένειες. Για παράδειγμα, τα γονίδια B R C A (BRCA1 και BRCA2) είναι γονίδια καταστολής των όγκων.

Σε ποιο σημείο εντοπίζεται αρχικά ένας όγκος;

Ο καρκίνος στο μαστό μπορεί να ξεκινήσει από οποιοδήποτε τμήμα του μαστού, αν και οι περισσότεροι αρχίζουν από τους πόρους που μεταφέρουν το γάλα στη θηλή (πορογενής καρκίνος In situ) ή από τους αδένες που παράγουν το γάλα (λοβιακός καρκίνος).

Ποιος είναι ο ρόλος της απεικόνισης;

Οι περισσότεροι όγκοι ανιχνεύονται σε έλεγχο ρουτίνας και σε πρώιμο στάδιο χωρίς να επεκτείνονται σε άλλους ιστούς. Η πρόγνωση των πρώιμων καρκίνων μαστού έχουν θετική εξέλιξη για τη γυναίκα και μπορούν να είναι ιάσιμοι, γι’ αυτό και ο ετήσιος μαστολογικός έλεγχος (μαστογραφία ή/και υπερηχογράφημα μαστών) αποτελούν κλειδί στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση είναι οι σημαντικότεροι σύμμαχοι στον αγώνα ενάντια στον καρκίνο του μαστού.

Στις ημέρες μας, μελετώνται νεότερες απεικονιστικές μέθοδοι, όπως η σπινθηρομαστογραφία (μοριακή απεικόνιση μαστού), ενώ διάφορα tests εξετάζουν ποιες γυναίκες που νοσούν μπορούν πράγματι να ωφεληθούν από χημειοθεραπεία και ποιες θα πρέπει να την αποφύγουν.  Ομοίως, με τις στοχευόμενες θεραπείες με ΗΕR 2 φάρμακα.

Οι πληθυσμιακές εξετάσεις (screen tests) χρησιμεύουν στο να ανιχνεύεται η νόσος σε ασθενής που δεν έχουν συμπτώματα. Με την απεικόνιση αυτή, μπορούμε να γνωρίζουμε το μέγεθος του καρκίνου και πόσο έχει επεκταθεί, δύο πολύ σημαντικούς παράγοντες  για τον προσδιορισμό της πρόγνωσης της νόσου.

Εκτός όμως από την απεικόνιση, τα σημεία και τα συμπτώματα του καρκίνου, αλλά κυρίως τι βλέπει και αισθάνεται μια γυναίκα στον μαστό της, είναι εξίσου σημαντικό.

Ποια είναι τα συμπτώματα στον καρκίνο του μαστού;

Τα πιο γνωστά συμπτώματα είναι ένας ανώδυνος ή επώδυνος ψηλαφητός όγκος, τοπικό ή γενικευμένο οίδημα, εισολκή της θηλής, έκκριση από τη θηλή, πάχυνση της θηλής ή του δέρματος της θηλής, ερυθρότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις το πρώτο σύμπτωμα μπορεί να συνίσταται σε διόγκωση του λεμφαδένα της μασχάλης.

Ποιοι είναι οι παράγοντες αυξημένου κινδύνου εμφάνισης του καρκίνου του μαστού;

Παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού είναι η ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό, η  έκθεση σε ακτινοβολία μεταξύ ηλικίας 10-30 ή διάφορα σύνδρομα Li-Fraumeni, Cowden ή Bannayan – Riley-Ruvalcaba. Οι γυναίκες αυτής της κατηγορίας πρέπει να υποβάλλονται κάθε χρόνο σε μαγνητική τομογραφία και ψηφιακή μαστογραφία.

Η σημασία της ψηφιακής μαστογραφίας

• Η ψηφιακή μαστογραφία μπορεί να ανιχνεύσει πρώιμα τον καρκίνο και να ανιχνεύσει αλλοιώσεις πριν αναπτύξουν συμπτώματα. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να μη φαίνεται ο καρκίνος σε αυτή την εξέταση
• Οι γυναίκες δεν πρέπει να φοβούνται την ακτινοβολία της ψηφιακής μαστογραφίας, καθώς δεν υπάρχει κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου ακόμη κι αν μια γυναίκα έκανε έως και 200 μαστογραφίες στη ζωή της
• Η μαστογραφία είναι η μοναδική εξέταση στις μικροαποτιτανώσεις
• Οι πυκνοί μαστοί δυσκολεύουν τη διάγνωση
• Η ψηφιακή μαστογραφία μπορεί να γίνει και σε γυναίκες με εμφυτεύματα
• Η ψηφιακή μαστογραφία είναι ασφαλής στην εγκυμοσύνη, λόγω της χαμηλής ακτινοβολίας και της εστίασης στο μαστό.

Υπερηχογράφημα μαστών

Το υπερηχογράφημα (U/S) είναι χρήσιμο σε ψηλαφητούς όγκους ή σε αλλοιώσεις σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς που δεν φαίνονται στην ψηφιακή μαστογραφία. Χρησιμοποιείται στη διάκριση υδαρών κύστεων και συμπαγών βλαβών, στην καθοδήγηση βιοψίας και σε μασχαλιαίους λεμφαδένες.

Μαγνητική Τομογραφία

Η μαγνητική τομογραφία (MRI) συχνά χρησιμοποιείται σε γυναίκες που έχει διαγνωστεί καρκίνος για να βοηθήσει στην εκτίμηση του μεγέθους, να ελέγξει την ύπαρξη άλλων καρκίνων ή όγκων στον άλλο μαστό. Λόγω της μεγάλης ευαισθησίας της μεθόδου μπορεί να διακρίνει καρκίνους που δεν φαίνονται στην ψηφιακή μαστογραφία, αλλά και βλέπει αλλοιώσεις που δεν είναι καρκίνοι (ψευδώς θετικά ευρήματα). Λόγω της χρήσης σκιαγραφικού βελτιώνεται η ανίχνευση και η απεικόνιση των βλαβών και με τη λήψη λειτουργικών παραμέτρων υπάρχει δυνατότητα προσέγγισης της πιθανής κακοήθειας της βλάβης.

Νεότερες μέθοδοι στην απεικόνιση

Υπάρχουν νεότερες και πειραματικές απεικονιστικές εξετάσεις που ορισμένες εφαρμόζονται και άλλες είναι υπό μελέτη, όπως η τομοσύνθεση ή η 3D μαστογραφία, οι οπτικές απεικονιστικές εξετάσεις, η μοριακή απεικόνιση, η μαστογραφία εκπομπής ποζιτρονίου (pem), η ελαστογραφία και η απεικονιστική ηλεκτρική αντίσταση.