Γράφει o Πέτρος Πολυμενάκος, Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Συνεργάτης Μονάδας Γονιμότητας & Εξωσωματικής Γονιμοποίησης REA IVF

Δωρητής Σπέρματος, είναι εκείνος που δίνει το σπέρμα του σε ένα άλλο ζευγάρι που επιθυμεί να τεκνοποιήσει. Ο δωρητής είναι ανώνυμος και η δωρεά είναι χωρίς αμοιβή. Η ομάδα των δωρητών διαιρείται σε τρεις υπό ομάδες :

1. Άτομα ευαισθητοποιημένα σε προβλήματα γονιμότητας που κάνουν δωρεά σε ζευγάρια με πρόβλημα γονιμότητας
   2. Άτομα που έχουν ανευρεθεί κατόπιν αναζήτησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας από ζευγάρια με πρόβλημα γονιμότητας
   3. Άτομα που έχουν προχωρήσει σε κρυοσυντήρηση πριν από χειρουργική επέμβαση (εκτομή σπερματικού πόρου). Το πρόβλημα της στρατολόγησης όμως παραμένει καθώς το ίδιο σπέρμα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί περισσότερο από πέντε φορές.

Η επιλογή Δωρητών

Κανένας δωρητής δεν είναι αποδεκτός παρά μόνο μετά την έγγραφη συγκατάθεση και των δύο μελών του ζευγαριού. Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η συμπλήρωση ερωτηματολογίου που αφορά παράγοντες κινδύνου όπως οι  κληρονομικοί γενετικοί  παράγοντες και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.

Κριτήρια αποδοχής σπέρματος

Αποδεκτό είναι το σπέρμα που πληροί τα κάτωθι κριτήρια:

• Όγκο > 1ml
• Κινητικότητα > 50X10^6 ανά ml
• Φυσιολογικές μορφές > 50%
• Αρνητικά αντισπερματικά αντισώματα
• Κινητικότητα μετά από κρυοσυντήρηση μεταξύ 30 και 60 %. Όσο μεγαλύτερη η κινητικότητα τόσο μεγαλύτερο το ποσοστό της επιτυχίας για επίτευξη κύησης.

 

Γενετικά κριτήρια

Πολλαπλά μορφολογικά χαρακτηριστικά είναι απαραίτητα για την επιλογή σπέρματος στα ζευγάρια που αναζητούν τεκνοποίηση. Συγκεκριμένα :

• Ύψος
• Χρώμα ματιών
• Χρώμα μαλλιών
• Χρώμα δέρματος
• Ομάδα αίματος
• Καρυότυπος

Ο δωρητής πρέπει να είναι υγιής χωρίς:

• Χρωμοσωμικές ανωμαλίες με επικρατή χαρακτήρα (αιμορροφιλία, αλμπινισμός, υπερχολιστεριναιμία).
• Ανωμαλίες χρωμοσωμάτων υπολειπόμενου χαρακτήρα που είναι όμως σε σημαντικό επιπολασμό στον πληθυσμό (έλλειψη GCPD- β θαλασσαιμία, δρεπανοκυττάρωση, κυστική ίνωση),
• Κληρονομικές παθήσεις πολυπαραγοντικές συχνά συνδεδεμένες με σημαντικές γενετικές ανωμαλίες όπως η υπερώια σχιστία, δισχιδή ράχη, υποσπαδία, καρδιολογικές ανωμαλίες, ραιβοποδία
• Κληρονομικές οικογενείς παθήσεις όπως βαρύ άσθμα, νεανικός διαβήτης, επιληψία, ψύχωση, βαριά υπέρταση

Δεν πρέπει να είναι φορέας αναδιάταξης χρωμοσωμάτων που μπορεί να φέρουν χρωμοσωμικές ανισορροπίες στο παιδί. Πρέπει να είναι νέος μικρότερος των 50 ετών.

Η δωρεά είναι σημαντική γιατί επιτρέπει να αποφεύγονται παθολογικές ατομικές ή κληρονομικές ή συνειδητές αποκρύψεις γεγονότων.

Σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες

Το ερωτηματολόγιο που συμπληρώνεται από το δωρητή περιλαμβάνει:

• Εθνικότητα
• Προηγούμενες λοιμώξεις
• Έρπης γεννητικών οργάνων
• Μεταγγίσεις
• Ομοφυλοφυλία
• Λήψη ναρκωτικών ουσιών
• Αριθμός συντρόφων

Μετά από κλινική εξέταση διενεργείται καλλιέργεια σπέρματος καθώς και λήψη από την ουρήθρα για αναζήτηση γονόρροιας χλαμυδίων και μυκοπλάσματος. Αν είναι θετικό το αποτέλεσμα τότε ο δωρητής αποκλείεται. Επίσης μετά από ορολογικές εξετάσεις ελέγχεται για σύφιλη, HIV I &ΙΙ, ηπατίτης B και C, HTIV I & II, CMV.

Προετοιμασία σπέρματος

Διατηρούμε δείγματα με κατ’ ελάχιστο 8Χ10^6/ml αριθμό σπερματοωαρίων. Όσο υψηλότερο είναι το ποσοστό των κινητών σπερματοωαρίων  τόσο μεγαλύτερο το ποσοστό επιτυχίας.

Προετοιμασία για κρυοσυντήρηση

Το σπέρμα περισυλλέγεται μετά από τον αυνανισμό μέσα σε ένα αποστειρωμένο δοχείο μετά από τρεις ημέρες αποχής. Από τη στιγμή της ρευστοποίησής του που είναι μεταξύ είκοσι και τριάντα λεπτών, αραιώνεται σε προστατευτικό περιβάλλον. Το σπέρμα διατηρείται σε δοχείο των 0,25ml με pH 7,4 και τοποθετείται στους 56^ο C για τριάντα λεπτά. Μετά η κατάψυξη γίνεται για κάθε δοχείο ξεχωριστά μέχρι τους -150^ο C και στο τέλος μπαίνει μέσα σε υγρό άζωτο. Δεν υπάρχει χρονικό όριο πέρα του οποίου το σπέρμα χάνει την ικανότητά του για γονιμοποίηση. Η απόψυξη γίνεται σε θερμοκρασία περιβάλλοντος για κάθε δοχείο χωριστά μέσα σε λίγα λέπτα.

Ενδείξεις για εύρεση Δωρητών σπέρματος

Κύρια αιτία είναι η ανδρική υπογονιμότητα. Η αζωσπερμία πρέπει να είναι σίγουρη και επαρκώς αναζητήσιμη. Για το λόγο αυτό πρέπει να γίνουν αρκετά σπερμοδιαγράμματα (τουλάχιστον δύο με δύο μήνες διαφορά μεταξύ τους). Η αζωσπερμία μπορεί να είναι εκκριτικής ή αποφρακτικής φύσεως. Πάντοτε μια ορμονική θεραπεία στην πρώτη ή μια χειρουργική αποκατάσταση στη δεύτερη ή αναζήτηση σπερματοζωαρίων στους όρχεις πρέπει να έχει προηγηθεί. Μια ολιγοσπερμία συνδυαζόμενη με ασθενοσπερμία ή και τερατοσπερμία μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη διαδικασία της ICSI και μόνον μετά από αποτυχία ανατρέχουμε σε δωρεά. Πάντοτε επί αζωσπερμίας πρέπει να αναζητηθεί το γενετικό υπόβαθρο και ο κυριότερος παράγοντας είναι η νόσος του Kleinefelter.

Ένδειξη αναζήτησης δωρητών λόγω γενετικής αιτιολογίας

Για να αναζητήσουμε δωρητή σπέρματος θα πρέπει η γενετική αυτή ασθένεια να προκαλεί μια σοβαρή ανωμαλία που είτε θα έχει πολύ υψηλό κίνδυνο να επαληθευτεί καθώς και η διάγνωση να είναι σίγουρη και μη ανιχνεύσιμη στον προδιαγνωστικό έλεγχο. Συνήθως αποτελούν ασθένειες με επικρατή χαρακτήρα ή ασθένειες με υπολειπόμενο χαρακτήρα με παιδί που έχει ήδη γεννηθεί στην οικογένεια, ασυμβατότητες μεταξύ μητέρας και παιδιού στην οικογένεια που έχει ήδη διαπιστωθεί καθώς και μεταθέσεις μεταξύ ομολόγων χρωμοσωμάτων που δίνουν μικρές πιθανότητες για γέννηση φυσιολογικών παιδιών. Τέλος σε περίπτωση αποτυχίας της ICSI.

Σε περίπτωση δωρεάς σπέρματος πρέπει να γίνει συγκατάθεση και από τη σύντροφο με συμβολαιογραφική πράξη.

Τέλος, η οικογένεια που πρόκειται να δημιουργηθεί με δωρεά σπέρματος πρέπει από πριν να συμβουλευθεί ψυχολόγο ή ψυχίατρο γιατί πολλαπλά ερωτήματα δημιουργούνται μεταξύ του ζευγαριού αλλά και ερωτήματα που θα απασχολήσουν το παιδί στη μετέπειτα ζωή του.