Γράφει ο Πέτρος Γιάμαλης, μαιευτήρας – γυναικολόγος, συνεργάτης της ΡΕΑ

Πάνω από το 50% των γυναικών βιώνουν πόνο χαμηλά στην κοιλιά κατά την 1η με 2η μέρα της περιόδου. Συνήθως η ενόχληση είναι ήπια. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που ο πόνος είναι τόσο έντονος ώστε περιορίζει την συνήθη δραστηριότητα της γυναίκας. 

 

Δυσμηνόρροια είναι ο επιστημονικός όρος που περιγράφει την κατάσταση εκείνη κατά την οποία η γυναίκα έχει τόσο έντονο πόνο κατά την διάρκεια της εμμήνου ρύσεως που την αναγκάζει να περιορίζει τις καθημερινές της δραστηριότητες και την οδηγεί στη λήψη φαρμακευτικής αγωγής. Περίπου 15% των γυναικών πάσχει από δυσμηνόρροια.

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα, είναι ο πόνος χαμηλά στην κοιλιά, ο οποίος πολλές φορές αντανακλά στη μέση και στην πρόσθια και έσω επιφάνεια των μηρών. Επιπλέον, μπορεί να σημειωθεί ναυτία, έμετος, εφιδρώσεις, πονοκέφαλος, διάρροια, ακόμη και αίσθημα λιποθυμίας.

Διακρίνουμε 2 είδη δυσμηνόρροιας, την πρωτοπαθή και την δευτεροπαθή δυσμηνόρροια.

 

1) Η πρωτοπαθής δυσμηνόρροια οφείλεται στην παραγωγή ειδικών χημικών ουσιών που καλούνται προσταγλανδίνες. Οι ουσίες αυτές παράγονται φυσιολογικά από τη μήτρα σε κάθε γυναίκα κατά την έμμηνο ρύση και προκαλούν συσπάσεις του μυομητρίου με σκοπό την αποβολή του «παλιού» ενδομητρίου από την κοιλότητα της μήτρας. Όταν τα επίπεδα των προσταγλανδινών είναι υψηλότερα από τα φυσιολογικά, τότε ο πόνος της περιόδου είναι μεγαλύτερος και μιλάμε για δυσμηνόρροια. Ο πόνος συνήθως ξεκινά λίγες ώρες πριν την έναρξη της περιόδου και διαρκεί τις πρώτες μια με δύο μέρες. Η πρωτοπαθής δυσμηνόρροια συνήθως ξεκινά με τις πρώτες περιόδους της νεαρής εφήβου. Τα συμπτώματα μπορεί να ελαττωθούν με την πάροδο των ετών ή μετά από εγκυμοσύνη. Προδιαθεσικοί παράγοντες θεωρούνται η έναρξη της εμμήνου ρύσεως σε μικρή ηλικία (μικρότερη των 11 ετών), η ατεκνία, η μεγάλη αιμορραγία κατά την περίοδο, η παχυσαρκία, το κάπνισμα και το οικογενειακό ιστορικό.

 

2) Όταν ο πόνος που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της περιόδου οφείλεται σε κάποια γυναικολογική πάθηση τότε μιλάμε για δευτεροπαθή δυσμηνόρροια. Η πιο συνηθισμένη παθολογική κατάσταση που ευθύνεται για τη δευτεροπαθή δυσμηνόρροια είναι η ενδομητρίωση. Πρόκειται για την έκτοπη παρουσία ενδομήτριου ιστού (π.χ στις ωοθήκες, στις σάλπιγγες, στο έντερο, στο περιτόναιο) πέρα από την φυσιολογική του θέση που είναι η εσωτερική επιφάνεια της ενδομητρικής κοιλότητας. Δεν φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της έκτασης της νόσου και της βαρύτητας των συμπτωμάτων. Άλλες καταστάσεις που προκαλούν πόνο κατά την έμμηνο ρύση είναι η αδενομύωση (παρουσία εστιών ενδομητρίου μέσα στο μυομήτριο), η παρουσία πυελικής φλεγμονής, η στένωση του τραχηλικού στομίου, τα ινομυώματα και η χρήση σπιράλ. Σε αντίθεση με την πρωτοπαθή δυσμηνόρροια, η δευτεροπαθής εμφανίζεται σε μεγαλύτερες ηλικίες (25-40), πολλές φορές ο πόνος δεν περιορίζεται μόνο στις μέρες της περιόδου, ενώ μπορεί να συνυπάρχουν και άλλα συμπτώματα, όπως δυσπαρεύνια (πόνος κατά την σεξουαλική επαφή), αιμορραγίες, υπογονιμότητα.

 

Η λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού και η προσεκτική γυναικολογική εξέταση αποτελούν τις βάσεις της διαγνωστικής προσέγγισης της δυσμηνόρροιας. Παράλληλα μπορεί να χρειαστούν κάποιες εξετάσεις, όπως υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων, MRI, αιματολογικές εξετάσεις και καλλιέργειες κολπικού υγρού. Η διαγνωστική λαπαροσκόπηση και η υστεροσκόπηση, βοηθούν στην επιβεβαίωση της κλινικής διάγνωσης και στη διερεύνηση των περιπτώσεων εκείνων, που το αίτιο της δυσμηνόρροιας παραμένει άγνωστο.

 

Υπάρχουν κάποια γενικά μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν τη γυναίκα όπως:

• Επαρκής ξεκούραση και ύπνος τις μέρες της περιόδου

• Σωστή διατροφή: αύξηση της κατανάλωσης τροφών πλούσιων σε κάλιο (μπανάνες, καρότα, πράσινα λαχανικά, αποξηραμένα φρούτα) και ελάττωση της πρόσληψης ζάχαρης, αλατιού και καφεΐνης

• Διακοπή καπνίσματος

• Τακτική άσκηση (περπάτημα, κολύμβηση, τρέξιμο, ποδήλατο, γιόγκα, pilates): η σωματική άσκηση βοηθά στην σωστή κυκλοφορία και οξυγόνωση του οργανισμού καθώς και στην αύξηση του επιπέδου των ενδορφινών, των φυσικών δηλαδή παυσιπόνων του οργανισμού, με ευεργετικές συνέπειες και στην περίοδο

• Περιορισμός του stress

• Ντύσιμο με άνετα ρούχα και αποφυγή στενών ρούχων και παντελονιών που πιέζουν την περιοχή της κοιλιάς

• Εφαρμογή θερμοφόρας στην κατώτερη κοιλιακή χώρα ή ένα ζεστό μπάνιο: η θερμότητα μπορεί να λειτουργήσει καταπραϋντικά στον πόνο

 

Ειδικότερα στην πρωτοπαθή δυσμηνόρροια η λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων αναστέλλει τη σύνθεση των προσταγλανδινών και συμβάλλει στην ανακούφιση από τον πόνο. Η αποτελεσματικότητα είναι μεγαλύτερη αν η λήψη τους ξεκινήσει λίγο πριν την έναρξη της περιόδου και συνεχιστεί τις 2 πρώτες μέρες. Κάθε γυναίκα μπορεί να ανταποκριθεί σε διαφορετικό φάρμακο και σε διαφορετική δοσολογία ενώ κάποια μπορεί να αυξήσουν την ροή αίματος, για αυτό η λήψη τους πρέπει να γίνεται πάντα σε συνεννόηση με τον γυναικολόγο. 

 

Εάν η παραπάνω θεραπεία δεν είναι επαρκής τότε συνιστάται η λήψη αντισυλληπτικών δισκίων. Τα αντισυλληπτικά αναστέλλουν την ωορρηξία, μειώνουν το πάχος του ενδομητρίου, μειώνουν το επίπεδο των παραγόμενων προσταγλανδινών και έτσι μειώνουν και τον πόνο της περιόδου. 

 

Αν η δυσμηνόρροια είναι δευτεροπαθής τότε πρέπει να διαγνωσθεί η αιτία της δυσμηνόρροιας και η θεραπεία να είναι ανάλογη. Έτσι σε περίπτωση ενδομητρίωσης μπορεί να χρειασθεί λαπαροσκοπική χειρουργική επέμβαση ή χορήγηση ειδικής φαρμακευτικής αγωγής (διενογέστη, GnRH ανάλογα). Στην περίπτωση που ο πόνος οφείλεται σε ενδομήτριο σπιράλ θα χρειαστεί να αφαιρεθεί ενώ αν το αίτιο είναι κάποιο ινομύωμα θα πρέπει να αφαιρεθεί χειρουργικά. Αν οφείλεται σε λοίμωξη μπορεί να χρειασθεί αντιβιοτική αγωγή.

 

Η δυσμηνόρροια, είτε πρωτοπαθής είτε δευτεροπαθής, μπορεί να μην αποτελεί μείζον πρόβλημα για την υγεία της γυναίκας, όμως σίγουρα επηρεάζει την ποιότητα ζωής της. Η αντιμετώπιση του προβλήματος σε συνεργασία με τον γυναικολόγο είναι σίγουρο ότι θα συμβάλει αποτελεσματικότερα στην σωστή διερεύνηση και θεραπεία, ώστε οι μέρες της περιόδου να πάψουν να αποτελούν «τις δυσκολότερες  του μήνα» για τη γυναίκα.