Τα μεγάλα ποσοστά ανεπιθύμητων κυήσεων (υπολογίζεται ότι από τις 100.000-250.000 εκτρώσεις ετησίως το 20-25% πραγματοποιούνται από κορίτσια ηλικίας κάτω των 16 ετών), αλλά και ο αυξανόμενος αριθμός κρουσμάτων σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων ανά τον κόσμο, καταδεικνύουν την μεγάλη ανάγκη για ενημέρωση σε θέματα που αφορούν στην αναπαραγωγική υγεία και στην ορθή χρήση των αντισυλληπτικών μεθόδων. 

 

Η πλέον διαδεδομένη μέθοδος στους εφήβους είναι η χρήση του προφυλακτικού (57%), δεύτερη δημοφιλέστερη είναι η διακεκομμένη συνουσία -γνωστή και ως απόσυρση (23%) και τρίτη μέθοδος είναι το αντισυλληπτικό δισκίο με ποσοστό χρήσης, στη χώρα μας μόλις 13% έναντι 22% σε παγκόσμιο επίπεδο και 33% στα κράτη της Δυτικής Ευρώπης.

 

 

Το προφυλακτικό αποτελεί μια ασφαλή και φθηνή μέθοδο αντισύλληψης. Είναι εύκολο να το προμηθευτεί κανείς και δεν έχει παρενέργειες. Το βασικότερο πλεονέκτημά του είναι ότι προστατεύει και από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (HIV, έρπητα κλπ). Ανεξάρτητα με το αν χρησιμοποιείται ταυτόχρονα και οποιαδήποτε άλλη αντισυλληπτική μέθοδος, κάθε έφηβη η οποία ξεκινά την σεξουαλική ζωή της πρέπει να γνωρίζει, ότι η χρήση του προφυλακτικού, της παρέχει υψηλό βαθμό προστασίας, όταν εφαρμοσθεί σωστά, όμως υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ατυχήματος κατά την χρήση του (ο κίνδυνος για «σπάσιμο» του προφυλακτικού υπολογίζεται περίπου στο 3%). Συνήθως οφείλεται στην κακή ποιότητα κατασκευής ή στη λάθος τοποθέτησή του.

 

 

Η διακεκομμένη συνουσία, δηλαδή η έξοδος του πέους από τον κόλπο και η εκσπερμάτιση εκτός κόλπου, είναι απόλυτα φυσική μέθοδος, αλλά μη επαρκής. Κι αυτό γιατί τα προσπερματικά υγρά μπορεί να περιέχουν μέχρι και αρκετές χιλιάδες σπερματοζωάρια, που μπορεί να οδηγήσουν σε εγκυμοσύνη. Η πιθανότητα εγκυμοσύνης είναι αρκετά μεγάλη και ως εκ τούτου δεν αποτελεί ασφαλή αντισυλληπτική μέθοδο κατά την εφηβεία.

 

 

Το αντισυλληπτικό δισκίο περιέχει ορμόνες που εμποδίζουν τις ωοθήκες της γυναίκας να κάνουν ωοθυλακιορρηξία και επομένως δεν μπορεί να συλλάβει. Λαμβάνεται πάντα την ίδια ώρα της ημέρας και ιδανικά, θα πρέπει να αποφεύγεται το κάπνισμα, γιατί έτσι μειώνεται η πιθανότητα παρενεργειών. Το αντισυλληπτικό χάπι εκτός από προστασία έναντι μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, ομαλοποιεί την περίοδο, μειώνει το αίμα που χάνεται με την περίοδο, και κατά συνέπεια αντιμετωπίζει τη σιδηροπενική αναιμία που προκαλείται λόγω μεγάλης απώλειας αίματος στην περίοδο. Βελτιώνει τη δυσμηνόρροια (πόνο κατά την περίοδο), την ακμή και τον δασυτριχισμό. Προλαμβάνει επίσης την οστεοπόρωση σε έφηβες με ωοθηκική ανεπάρκεια, μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης ωοθηκικών κύστεων, τον κίνδυνο εξωμήτριου κύησης, καλοήθων παθήσεων του μαστού και καρκίνου του ενδομητρίου, των ωοθηκών και του παχέος εντέρου.

 

Η έναρξη χρήσης του αντισυλληπτικού δισκίου πρέπει να γίνεται πάντα μετά από προσεκτική λήψη ατομικού και οικογενειακού ιστορικού και κλινική εξέταση της εφήβου από το γυναικολόγο, ενώ πρέπει να διενεργείται και ο απαραίτητος εργαστηριακός έλεγχος αίματος. Το αντισυλληπτικό χάπι προσφέρει αντισύλληψη σχεδόν 100%, όταν λαμβάνεται με το σωστό τρόπο, αλλά δεν προστατεύει από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. 

 

Στις μέρες μας κυκλοφορούν τα νεότερα δισκία με φυσικά οιστρογόνα, και με μικρότερη περιεκτικότητα σε ορμόνες, τα οποία είναι σαφώς καλύτερα ανεκτά από τις έφηβες, έχουν πολύ μικρότερη επίδραση στη λειτουργία του ήπατος και μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών σε σχέση με τα παλαιότερα αντισυλληπτικά. 

 

 

Το χάπι της επόμενης ημέρας αποτελεί την πλέον γνωστή μέθοδο επείγουσας αντισύλληψης, δεν χρειάζεται ιατρική συνταγή πριν την λήψη του, αλλά δεν θα πρέπει να αποτελεί μέθοδο αντισύλληψης σε χρόνια βάση. Η χρήση του πρέπει να περιορίζεται στις περιπτώσεις εκείνες όπου υπάρχει αποτυχία της εφαρμοζόμενης αντισυλληπτικής μεθόδου (αποτυχία έγκαιρης απόσυρσης του άνδρα προ της εκσπερμάτωσης, «σπάσιμο» του προφυλακτικού, μη λήψη περισσοτέρων από 2 συνεχόμενων αντισυλληπτικών δισκίων σε έναν καταμήνιο κύκλο κ.α.) 

 

Η λήψη του χαπιού της επόμενης μέρας έχει σαν κύριο και μοναδικό στόχο την αποφυγή μιας έκτρωσης, η οποία είναι πράξη επώδυνη για την σωματική και ψυχική υγεία των γυναικών, ιδιαίτερα των εφήβων. Το χάπι αυτό εμπεριέχει μια ποσότητα ορμόνης, καταστέλλει την ωοθυλακιορρηξία, εμποδίζοντας τη γονιμοποίηση, ενώ ταυτόχρονα μεταβάλλει το ενδομήτριο, εμποδίζοντας την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου. Δεν είναι έκτρωση (εφαρμόζεται και δρα πριν θετικοποιηθεί το τεστ κυήσεως)  κι όσο  νωρίτερα γίνει η εφαρμογή μετά την επαφή τόσο υψηλότερη η αποτελεσματικότητα. Άμεση εφαρμογή οδηγεί σε αποτελεσματικότητα σχεδόν 100%. Το πλέον σύγχρονο σκεύασμα της κατηγορίας αυτής μπορεί να ληφθεί έως και 5 ημέρες μετά την «αποτυχημένη» αντισυλληπτικά επαφή. 

Η πιο συχνή παρενέργεια που ακολουθεί τη λήψη του χαπιού της επόμενης ημέρας, είναι η κολπική αιμόρροια, αλλά συνήθως η μεμονωμένη χρήση του δεν σχετίζεται μακροπρόθεσμα με διαταραχές της περιόδου. Το χάπι της επόμενης ημέρας αποτελεί επικουρική και όχι κύρια μέθοδο αντισύλληψης. 

 

 

Η μέθοδος αυτή στηρίζεται στην αποφυγή σεξουαλικής επαφής τις μέρες γύρω από την ωοθυλακιορρηξία, η οποία συμβαίνει 14 μέρες πριν από την έλευση της εμμήνου ρύσεως. Οι έφηβες πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να στηρίζονται στον κύκλο των 28 ημερών ως αντισυλληπτική μέθοδο, να υπολογίζουν δηλαδή πότε περίπου είναι η επίφοβη 14η ημέρα. Πέραν του ότι αυτή η μέθοδος δεν αποκλείει τις ασθένειες, είναι και ιδιαίτερα επισφαλής για την αντισύλληψη, δεδομένου ότι ο κύκλος είναι ασταθής και έτσι καμία έφηβος δεν μπορεί να υπολογίσει με σιγουριά τις γόνιμες ημέρες της.

 

Η ενημέρωση για την αντισύλληψη μπορεί και πρέπει να ξεκινά στα προεφηβικά έτη, από το σχολείο, όπου τα παιδιά θα πρέπει να διδάσκονται τις βασικές αρχές της αντισύλληψης με την συμμετοχή εξειδικευμένου προσωπικού μέσα από προγράμματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Οι γονείς οφείλουν να είναι εκτενώς ενημερωμένοι για αυτές τις βασικές αρχές αντισύλληψης, αλλά δεν πρέπει να καθοδηγούν τις επιλογές των εφήβων παιδιών τους. 

 

Η απόφαση για την αντισυλληπτική μέθοδο που θα εφαρμόσει ο έφηβος, στην έναρξη της σεξουαλικής ζωής του, πρέπει να καθοδηγείται και να ελέγχεται από ειδικούς παιδογυναικολόγους ή γυναικολόγους ασχολούμενους με τον οικογενειακό προγραμματισμό. Οι επιστήμονες αυτοί, πέραν της αναλυτικής ενημέρωσης, είναι σε θέση να ελέγχουν τις πιθανές αντενδείξεις και παρενέργειες της κάθε αντισυλληπτικής μεθόδου, με στόχο την επιλογή της καταλληλότερης και της ασφαλέστερης από αυτές για την κάθε έφηβο.