Γράφει ο Ιωάννης Παπούλιας, Mαιευτήρας-Γυναικολόγος, συνεργάτης της Κλινικής ΡΕΑ

Η κύηση είναι ένα φυσιολογικό γεγονός. Η γυναίκα είναι έγκυος και όχι ασθενής. Ωστόσο ένα μικρό ποσοστό κυήσεων (5-20%) εμφανίζει δυνητικά επικίνδυνες επιπλοκές.

Η προγεννητική φροντίδα έχει ως σκοπό την υποστήριξη μιας μη επιπλεγμένης κύησης και την ανίχνευση και ειδική αντιμετώπιση παραγόντων και καταστάσεων που είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε κίνδυνο τη γυναίκα και το παιδί (κυήσεις υψηλού κινδύνου).

Θα ήταν ιδανικό, κάθε γυναίκα που σχεδιάζει να τεκνοποιήσει, να έχει μια ιατρική εκτίμηση πριν μείνει έγκυος. Δυστυχώς, οι περισσότερες γυναίκες παραμελούν την ιατρική εξέταση πριν τη σύλληψη και προγραμματίζουν την πρώτη επίσκεψη στο Γυναικολόγο μετά την επιβεβαίωση της κύησης και ενώ αυτή έχει ήδη αρχίσει να διανύει τη διαδρομή της. Έτσι προσέρχονται στο γιατρό με ανάμεικτα συναισθήματα χαράς, αγωνίας, φόβου και πολλές απορίες για τη διαχείριση της νέας κατάστασης.

Ο ειδικός οφείλει να απαντά με ηρεμία, απλότητα αλλά και επιστημονική πληρότητα ώστε να δημιουργηθεί σχέση εμπιστοσύνης και επικοινωνίας και να εμπεδωθεί αίσθημα ασφαλείας στην έγκυο. Οι απαντήσεις που δίνονται εδώ, καλύπτουν τη μεγάλη πλειοψηφία των κυήσεων. Σε περιπτώσεις με ειδικά προβλήματα (π.χ. σακχαρώδη διαβήτη, επιληψία κλπ), τροποποιούνται αναλόγως από το θεράποντα Μαιευτήρα ή την ομάδα ειδικών, σχετικών με το πρόβλημα της γυναίκας.

Ποια είναι η ημερομηνία τοκετού; Πόσων μηνών είμαι;
Φυσιολογικά η ανθρώπινη κύηση διαρκεί 280 ημέρες ή 40 εβδομάδες (9 ημερολογιακοί ή 10 σεληνιακοί μήνες) από την τελευταία περίοδο (ΤΕΡ). Επίσης ο υπολογισμός μπορεί να γίνει με βάση την τελευταία ωοθυλακιορρηξία σε κύκλο 28 ημερών (266 ημέρες ή 38 εβδομάδες). Ο ευκολότερος τρόπος προσδιορισμός της πιθανής ημερομηνίας τοκετού είναι με ένα ημερολόγιο κύησης (το γνωστό «κυκλάκι») ή έναν υπολογιστή κύησης. Επίσης ο προσδιορισμός μπορεί να γίνει μαθηματικά, χρησιμοποιώντας τον κανόνα του Nägele: αφαιρούμε 3 μήνες από το μήνα της ΤΕΡ και προσθέτουμε 7 ημέρες στην πρώτη ημέρα της ΤΕΡ. Παράδειγμα: Με Τ.Ε.Ρ. την 14η Αυγούστου, η Π.Η.Τ. είναι 21 Μαίου. Η επιβεβαίωση γίνεται με υπερηχογραφικές μετρήσεις.

Ποια είναι τα πιθανότερα σημάδια (συμπτώματα & σημεία);
Στους πρώτους μήνες, παρατηρούνται κάποια σημάδια που φανερώνουν την πιθανότητα εγκυμοσύνης.
• Καθυστέρηση περιόδου
• Ναυτία και εμετοί
• Υπνηλία και εύκολη κόπωση
• Μαστοδυνία (πόνος των μαστών), ευαισθησία ή διόγκωση των μαστών
• Συχνοουρία – νυκτουρία
• Αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος
• Διάσπαρτοι πόνοι χαμηλά στην κοιλιά (περιγράφονται από τις εγκύους ως τσιμπήματα, τραβήγματα ή πόνοι περιόδου)
• Εντονότερη καφέ χρώση των θηλών του μαστού, της μέσης γραμμής από τον ομφαλό έως το αιδοίο (Linea nigra) και της περιοχής γύρω από τα μάτια, τη μύτη και τα ζυγωματικά (χλόασμα ή μάσκα της εγκυμοσύνης)
• Ραγάδες των μαστών και της κοιλιάς
• Αστεροειδείς ερυθροί σπίλοι του δέρματος

Μερικές γυναίκες εμφανίζουν ανεξήγητη περιοδική κολπική αιμόρροια στη διάρκεια της κύησης. Σταγονοειδής κολπική αιμόρροια μπορεί να εμφανιστεί στη φάση της εμφύτευσης του κυήματος.

Πόσο βάρος πρέπει να πάρω στη διάρκεια της κύησης;
Για το σωματότυπο της μέσης γυναίκας (σωμ. βάρους 58kg), συνιστάται αύξηση βάρους 11-16 kg σε μονήρη κύηση και έως 20 kg σε δίδυμο κύηση. Πολύ λεπτές γυναίκες ή έφηβες έγκυοι ίσως χρειαστεί θα πάρουν περισσότερο βάρος. Οι υπέρβαρες γυναίκες θα πρέπει να παίρνουν μόνο 7-11,5 kg.

Ο ρυθμός αύξησης του βάρους διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα. Κάποιες κερδίζουν περισσότερο βάρος στους πρώτους μήνες και άλλες αντίστροφα. Άρα, χρειάζεται έλεγχος του βάρους από την αρχή της κύησης.

Τι πρέπει να ξέρω για τη διατροφή μου στη διάρκεια της κύησης και της λοχείας;
Η διατροφή της εγκύου αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη των μεταβολικών οδών και γενικότερα την καλή υγεία του παιδιού. Η μέση γυναίκα σωματικού βάρους γύρω στα 58 κιλά, έχει φυσιολογική κατανάλωση 2.500 θερμίδες της ημέρα. Επιπλέον, 300 θερμίδες την ημέρα χρειάζεται η έγκυος και 400 θερμίδες η θηλάζουσα λεχωίδα. Συνιστάται ισορροπημένη, υγιεινή διατροφή (π.χ. ψητό κρέας, ψητό ψάρι, λαχανικά και φρούτα) και φροντίδα στην κάλυψη ιδιαίτερων αναγκών σε σίδηρο, φυλλικό οξύ, ασβέστιο, ψευδάργυρο και βιταμίνες.

Συνεπώς, η κατανάλωση γλυκών, αναψυκτικών, πίτσας και άλλων δημοφιλών λιχουδιών επιτρέπεται, αλλά με μέτρο, ώστε να μη γίνεται άσκοπη πρόσληψη περιττών θερμίδων. Συνιστάται επίσης, καλό πλύσιμο των λαχανικών και καλό ψήσιμο του κρέατος για την αποφυγή μόλυνσης με τοξόπλασμα. Επιπροσθέτως:

- Επιτρέπεται με μέτρο η χρήση καφέ (1-2 φλιτζάνια την ημέρα)
- Επιτρέπεται λογική χρήση αλατιού, μάλιστα ο αυστηρός περιορισμός του ίσως να είναι και επικίνδυνος
- Επιβάλλεται η λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου και ασβεστίου μετά το 1ο τρίμηνο και η προσθήκη φυλλικού οξέως (5mg ημερησίως) αρχίζοντας ακόμη και 2-3 μήνες πριν τη σύλληψη!
- Αντίθετα, επιπλέον η λήψη μαγνησίου δεν είναι απαραίτητη, εκτός ειδικών περιπτώσεων (κράμπες, πρόωρος τοκετός).
- Απαγορεύεται η κατανάλωση καρχαρία, ξιφία, πλακόψαρων ή σκουμπριών, λόγω πιθανής υψηλής συγκέντρωσης υδραργύρου (τοξικότητα). Για τον ίδιο λόγο επιβάλλεται ο περιορισμός κατανάλωσης λευκού τόνου σε λιγότερο από 180 γραμμάρια την εβδομάδα και των οστρακοειδών σε λιγότερο από 350 γραμμάτια την εβδομάδα.

Μπορώ να έχω σεξουαλικές επαφές κατά την εγκυμοσύνη;
Οι επαφές επιτρέπονται με προσοχή, εκτός από τον τελευταίο μήνα της κύησης. Δεν επιτρέπονται επαφές όταν μετά ή κατά τη διάρκεια παρατηρείται ότι ακολουθεί κολπική αιμόρροια, συσπάσεις, κράμπες στη κάτω κοιλιακή χώρα (κίνδυνος αποβολής, πρόωρου τοκετού ή χαμηλή πρόσφυση πλακούντα). Αντενδείκνυνται εναλλακτικού τύπου επαφές (π.χ. στοματικό σεξ) ως υποκατάστατο της φυσιολογικής σεξουαλικής πράξης κατά τη διάρκεια του τελευταίου μήνα.

Μπορώ να ταξιδέψω;
Γενικώς τα ταξίδια (οδικά, σιδηροδρομικά, αεροπορικά) δεν δημιουργούν προβλήματα. Ο κίνδυνος βρίσκεται στα τροχαία ατυχήματα με σύγκρουση. Επιβάλλεται η χρήση της ζώνης ασφαλείας με το σωστό τρόπο, δηλαδή η ζώνη των ώμων να περνά ανάμεσα στους μαστούς και η ζώνη της κοιλιάς να τοποθετείται κάτω από την κοιλιά και κατά μήκος των ισχίων. Τα αεροπορικά ταξίδια είναι ασφαλή έως την 36η εβδομάδα της κύησης. Για μακρινές πτήσεις συνιστάται καλή ενυδάτωση και κινητοποίηση της εγκύου ανά 1-2 ώρες. Καλό είναι να λαμβάνονται υπόψη λοιμώδη νοσήματα ενδημικά στον τόπο άφιξης, όπως και η δυνατότητα επαρκούς ιατρικής φροντίδας σε περίπτωση που εμφανιστούν προβλήματα στον τόπο προορισμού.

Μπορώ να επισκεφθώ οδοντίατρο;
Συνιστάται παρακολούθηση της στοματικής υγείας σε όλη τη διάρκεια της κύησης. Οι οδοντιατρικές εργασίες ακόμη και με χρησιμοποίηση τοπικής αναισθησίας, επιτρέπονται.

Μπορώ να εργάζομαι;
Γενικά δεν υπάρχουν αυστηροί κανόνες λόγω της διαφορετικότητας των εργασιών και των αντοχών των εγκύων. Σε ήπιες εργασίες, η έγκυος μπορεί να δουλεύει σε όλη τη διάρκεια της κύησης. Σε έντονες εργασίες πρέπει να γίνεται προσεκτική εκτίμηση από τον Μαιευτήρα και τον Ιατρό Εργασίας. Ασφαλώς, συνιστάται συντηρητική προσέγγιση του θέματος.

Μπορώ να ασκούμαι στην διάρκεια της κύησης;
Η άσκηση γενικά επιτρέπεται αρκεί αυτή, να μη γίνεται ιδιαίτερα επίπονη ή να μη διατρέχει κίνδυνο τραυματισμού. Αν γυμναζόσασταν πριν την κύηση, μπορείτε να συνεχίσετε με προσοχή χωρίς να προσθέτετε νέες πιο εντατικές ασκήσεις. Αν σκοπεύετε να αρχίσετε άσκηση στην κύηση, επιβάλλεται πλήρης ιατρική εξέταση για τυχόν αντενδείξεις. Αν δεν υπάρχουν αντενδείξεις, ο Ιατρός μπορεί να προτείνει ένα πρόγραμμα τακτικής, μεσαίας έντασης αεροβικής άσκησης για 30 λεπτά ή περισσότερο, σε καθημερινή βάση.

Πώς να ντύνομαι στην κύηση;
Όπως δήλωσε γνωστός σχεδιαστής μόδας, η τάση των εγκύων πλέον είναι να επιδεικνύουν παρά να κρύβουν την εγκυμοσύνη τους (hudding instead hiding). Ωστόσο, με σεβασμό στην επιθυμία των γυναικών να ακολουθούν τη μόδα προτείνονται:
- Ρούχα χαλαρά και άνετα.
- Στηθόδεσμοι με καλή εφαρμογή και υποστηρικτική λειτουργία.
- Αποφυγή σφιχτών καλτσών ή καλτσοδετών (επιδεινώνουν τη φλεβική λειτουργία και προδιαθέτουν σε δημιουργία κιρσών).
- Σπάνια χρησιμοποιούνται κορσέδες και υποστηρικτικές ζώνες και αυτό γίνεται μόνο για ανακούφιση πόνων και δυσφορίας .
- Προτιμώνται υποδύματα με μέσου ύψους τακούνια και καλή εφαρμογή. Ψηλοτάκουνα παπούτσια επιτρέπονται αρκεί να μη δημιουργούν πόνους στην πλάτη και δυσκολίες στην ισορροπία.

Πως διαχειριζόμαστε τη χρήση ουσιών;
- Κάπνισμα: διακόψτε το στην κύηση. Αν είναι αδύνατο, περιορίστε το στο ελάχιστο (λιγότερα από 5 τσιγάρα την ημέρα)
- Αλκοόλ: Αποφύγετέ το εντελώς στην κύηση. Αν δεν είναι δυνατό, περιορίστε το στο ελάχιστο.
- Ναρκωτικά: Η χρήση ηρωίνης και μεθαδόνης συνδέονται με μείζονα προβλήματα του νεογέννητου (π.χ. δυνητικώς θανατηφόρο σύνδρομο στέρησης). Λίγα πράγματα είναι γνωστά για τις επιδράσεις της μαριχουάνας στο έμβρυο. Πάντως μείζονες επιπτώσεις δεν έχουν αναφερθεί.

Πως χρησιμοποιώ φάρμακα στην εγκυμοσύνη;
Μην παίρνετε φάρμακα μόνη σας. Η χρήση φαρμάκων πρέπει να γίνεται με τη σύμφωνη γνώμη του Μαιευτήρα, επειδή πολλά από αυτά, ακόμη και ευρείας χρήσης, περνούν μέσω του πλακούντα στο έμβρυο. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στη συνταγογράφηση κατά τη διάρκεια του 1ου τριμήνου. Πάντως η ασπιρίνη, η παρακεταμόλη και η βραχυχρόνια χρήση αντιφλεγμονωδών δεν δημιουργούν προβλήματα.

Άλλες συχνές ερωτήσεις:
• Μπορώ να βάψω τα μαλλιά και τα νύχια μου; Ναι!
• Επιτρέπεται να κάνω αποτρίχωση; Ναι!
• Πως φροντίζω τους μαστούς και την κοιλιά; Με εφαρμογή λιπαντικού.
• Μπορώ να μπαίνω στη μπανιέρα; Ναι, με προσοχή σε πιθανή πτώση!
• Μπορώ να κάνω κολπικές πλύσεις; Όχι!
• Είναι ασφαλής η έκθεση σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία; (PC, TV, οικιακές συσκευές); Ναι!
• Είναι ασφαλής η ηλιοθεραπεία; Όχι, θα πρέπει να αποφεύγετε την έκθεση στον ήλιο.
• Να αποφεύγω τις διαγνωστικές εξετάσεις; Ναι όσον αφορά εκείνες που προσδίδουν ακτινοβολία
• Πειράζει που έχω κατοικίδιο; Όχι, αρκεί να παρακολουθείται από κτηνίατρο. Δεν πρέπει να χαϊδεύουμε αδέσποτα ζώα (κίνδυνος για τοξόπλασμα)
• Ποια εμβόλια μπορώ να κάνω στη διάρκεια της κύησης; Συμβουλευτείτε το γιατρό σας.