Γράφει ο Σπυρίδων Παπανικολάου, Ογκολόγος Παθολόγος, Συνεργάτης Ογκολογικής Μονάδας Ημερήσιας Νοσηλείας ΡΕΑ

 

Ο καρκίνος εξακολουθεί να είναι μία λέξη φόβητρο στην Ελληνική κοινωνία με την αναγγελία της διάγνωσης να αποτελεί μία από τις χειρότερες ειδήσεις που μπορεί να διαχειριστεί ένα άτομο και μία οικογένεια. Στην πραγματικότητα όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Αρκεί να αναφέρουμε ότι χάρις στην πρώιμη διάγνωση, έγκαιρη θεραπεία και χάρις στις σύγχρονες θεραπείες η ίαση του συχνότερου καρκίνου στις Γυναίκες, του καρκίνου του μαστού πλησιάζει στο 90%. Αυτό σημαίνει ότι οι εννέα στις δέκα γυναίκες που θα νοσήσουν, θα θεραπευτούν.

 

• Τι είναι καρκίνος;

 

Ο καρκίνος ουσιαστικά είναι ένα κύτταρο το οποίο χάνει την φυσιολογική του λειτουργία και αρχίζει να αναπαράγεται ανεξέλεγκτα εξού και ο χαρακτηρισμός κακοήθης όγκος. Ο καρκίνος σπάνια κληρονομείται (5-10%), πολύ συχνά προκαλείται από το σύγχρονο τρόπο ζωής . Το πιο γνωστό καρκινογόνο είναι ο καπνός του τσιγάρου. Το κάπνισμα προκαλεί τους εννέα από τους δέκα καρκίνους του πνεύμονα (ο οποίος παραμένει από τους πιο θανατηφόρους), ένας καπνιστής έχει 15-30 φορές περισσότερες πιθανότητες να νοσήσει από καρκίνο του πνεύμονα. Εκτός από τον καρκίνο του πνεύμονα το κάπνισμα προκαλεί επίσης καρκίνο του στόματος, της τραχείας, του λάρυγγα, της ουροδόχου κύστεως , του παγκρέατος, του στομάχου κτλ. Ένα άλλο καρκινογόνο το οποίο πρόσφατα έχει ενοχοποιηθεί, είναι το κόκκινο κρέας (μοσχαρίσιο, χοιρινό, κατσικίσιο, αρνίσιο) και το επεξεργασμένο κρέας (μπέικον, λουκάνικα, ζαμπόν, σαλάμια). Τα συγκεκριμένα προϊόντα αυξάνουν τις πιθανότητες καρκίνου του παχέος εντέρου.

 

• Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να τα καταναλώνουμε;

 

Όχι για το επεξεργασμένο κρέας η κατανάλωση του είναι άσκοπη, οπότε με μέτρο όσον αφορά το κόκκινο κρέας το οποίο είναι πλούσια πηγή πρωτεΐνης καλό είναι να μην υπερβαίνει τα 500 γραμμάρια τη εβδομάδα με μεθόδους ψησίματος πιο υγιεινές (όχι κάρβουνο ή κάπνισμα πχ). Ένα άλλο καρκινογόνο που η κατανάλωση του μας προδιαθέτει για ανάπτυξη καρκίνου είναι το αλκοόλ, το οποίο ευθύνεται για καρκίνους του στομάχου, του οισοφάγου, του λαιμού κτλ. Η μείωση της κατανάλωσης των αλκοολούχων ποτών βελτιώνει τα ποσοστά εμφάνισης κακοήθειας.

 

• Τελικά τι πρέπει να τρώμε και τι να αποφεύγουμε;

 

Ο κίνδυνος  εμφάνισης καρκίνου μπορεί να μειωθεί με την υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών και δραστηριοτήτων. Να τρώμε περισσότερα φρούτα, λαχανικά, όσπρια και λιγότερο κρέας και ζωικά λίπη. Ο κίνδυνος αυτός έχει υπολογιστεί με βάση την διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους (Δείκτης μάζας σώματος φυσιολογικός), ήπια σωματική δραστηριότητα, αποφυγή τροφών που οδηγούν σε πρόσληψη βάρους, όπως τα ζαχαρούχα ποτά και το γρήγορο φαγητό (Fast food). Ένας άλλος καρκινογόνος παράγοντας πολύ σημαντικός, ο οποίος συχνά παραβλέπεται είναι ο ήλιος. Η έκθεση στον ήλιο προδιαθέτει στην ανάπτυξη μελανώματος, μίας κακοήθειας η οποία έχει συνεχιζόμενη αυξητική τάση με τον ήλιο να είναι βλαβερός, ιδίως στα παιδιά. Όπως έλεγαν και οι αρχαίοι υμών πρόγονοι “πάν μέτρον άριστον”, όλα με μέτρο.

Σημαντικό μέρος στην έκβαση της νόσου και στην ίαση των ασθενών με κακοήθεια έχει διαδραματίσει η σύγχρονη έρευνα στον τομέα της θεραπείας και η χρησιμοποίηση καινούριων θεραπειών και μεθόδων. Στον καρκίνο του μαστού έχουν γίνει άλματα τα τελευταία χρόνια στην θεραπεία και στα διαγνωστικά εργαλεία που τίθενται στον θεράποντα Ιατρό για την λήψη των σωστών αποφάσεων. Ένα παράδειγμα αποτελούν οι μοριακές υπογραφές (Oncotype, Endopredict, Mammaprint) στην λήψη της θεραπευτικής απόφασης, αν μία γυναίκα που έχει χειρουργηθεί χρειάζεται να λάβει προληπτική χημειοθεραπεία. Αυτές οι μοριακές υπογραφές έχουν γλιτώσει πολλές ασθενείς από την λήψη χημειοθεραπείας, γιατί παρά τα αναμφισβήτητα οφέλη, είναι μία σωματική και ψυχολογική ταλαιπωρία. Στον τομέα των θεραπειών συνεχώς προστίθενται βέλη στην φαρέτρα του ιατρού για την βελτίωση της έκβασης της νόσου. Να αναφέρουμε μόνο τις καινούριες μοριακές θεραπείες για τον ορμονοευαίσθητο καρκίνο (CDk 4/6 αναστολείς, Pi3k αναστολείς, elacectrant), για τον Her2 θετικό (trastuzumab, pertuzumab, trastuzumab - derutextan , trastuzumab - emtansine) και προσφάτως για την είσοδο της ανοσοθεραπείας στους ασθενείς με τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού. Επίσης θεραπευτικές επιλογές έχουν προστεθεί στις ασθενείς με κληρονομούμενο καρκίνο με μετάλλαξη του BRCA γονιδίου ή με μία γονιδιακή αστάθεια (HRD), στις οποίες χορηγείται το lynparza ένα χάπι το οποίο έχει δραστικότητα στους ασθενείς με καρκίνο του μαστού ή των ωοθηκών.

 

• Είναι ο καρκίνος κληρονομούμενος;

 

Η απάντηση είναι ναι με τα λεγόμενα σύνδρομα κληρονομούμενου καρκίνου τα οποία οφείλονται σε γονίδια τα οποία δεν λειτουργούν όπως πρέπει. Στον κληρονομούμενο καρκίνο οφείλονται το 5-10% των κακοηθειών. Τα πιο γνωστά σύνδρομα είναι το Lynch (καρκίνος παχέος εντέρου), BRCA 1-2 (καρκίνος του μαστού και των ωοθηκών) Li fraumeni (σαρκώματα κ.α.). Ο κληρονομούμενος καρκίνος εμφανίζεται συνήθως σε νεότερες ηλικίες, υπάρχουν πολλαπλά περιστατικά σε μία οικογένεια ή πολλαπλοί καρκίνοι σε έναν ασθενή. Κάποιος που ανήκει στις αναφερόμενες κατηγορίες καλό είναι να παραπεμφθεί για γενετική συμβουλευτική. Αυτό μπορεί να βοηθήσει και τον ίδιο με αλλαγή στο πρόγραμμα και στον τρόπο  παρακολούθησης του και στον προγραμματισμό του προγράμματος παρακολούθησής των μελών της οικογένειας που πάσχουν από το ίδιο σύνδρομο. Π.χ. σε μία ασθενή που φέρει BRCA μετάλλαξη, η έναρξη της παρακολούθησης με μαστογραφία γίνεται σε νεαρότερη ηλικία και μπορεί να επιλεχθούν διαφορετικές μέθοδοι, όπως η μαγνητική μαστογραφία.

Τελευταία και σημαντικότερη είναι η πρόληψη για να προλαμβάνουμε τις κακοήθειες σε αρχικά θεραπεύσιμα στάδια. Αυτά είναι η μαστογραφία για τις γυναίκες με ηλικία έναρξης τα σαράντα έτη ετησίως για όλη την διάρκεια της ζωής εφόσον είναι σε καλή κατάσταση, το τεστ Παπανικολάου από την ηλικία των 21 ετών, για τους άνδρες το PSA από την ηλικία των 50 ετών και τέλος και για τους δύο κολονοσκόπηση από την ηλικία των 45 ετών και αξονική θώρακος χαμηλής δόσης από την ηλικία των 50 ετών στους καπνιστές.

Η πρόληψη σώζει ζωές, ένας υγιεινός τρόπος ζωής με σωστή διατροφή και άσκηση βοηθάει, όχι μόνο στην ελάττωση του κινδύνου νόσησης από κακόηθες νόσημα, αλλά και στην βελτίωση της ποιότητας ζωής μας.