Γράφει ο Ιωάννης Δ. Παπούλιας,  Χειρουργός Γυναικολόγος - Μαιευτήρας, Συνεργάτης Κλινικής ΡΕΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΙΩΝ

Τί είναι οι ιοί;

Οι ιοί βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ άβιων και έμβιων όντων. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για «παράσιτα» τα οποία αναπαράγονται μόνο μέσα στο σώμα του ξενιστή τους και τα οποία μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες. Οι ιοί σαφώς εξελίσσονται (μεταβάλλονται). Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος για τον οποίο χρειαζόμαστε εμβόλιο για τη γρίπη κάθε χρόνο. Οι ιοί πολλαπλασιάζονται μέσα στον οργανισμό μας και για αυτό το λόγο εμείς νοσούμε. Οι ιοί δεν έχουν δικό τους μεταβολισμό και μόνο όταν δανειστούν το βιοχημικό περιβάλλον του ξενιστή τους (άνθρωπος, ζώα, φυτά) ζωντανεύουν. Είναι βέβαιο ότι και οι ιοί είναι προϊόντα της εξελικτικής διαδικασίας των όντων αλλά μόνο θεωρίες υπάρχουν για την ακριβή τους προέλευση.

Ουδείς γνωρίζει πόσοι τύποι ιών υπάρχουν στο φυσικό περιβάλλον. Όμως γνωρίζουμε ότι οι ιοί υπάρχουν παντού: στο έδαφος, τους ωκεανούς, την ατμόσφαιρα. Εκτιμάται ότι υπάρχουν πιθανώς περισσότεροι από 100.000.000 τύποι ιών πάνω στον πλανήτη. Όμως ελάχιστο ποσοστό από αυτούς είναι παθογόνοι για τον άνθρωπο.

Το γενετικό υλικό των ιών μπορεί να είναι DNA, όπως είναι και των υπόλοιπων έμβιων όντων, ή RNA. Έτσι μιλάμε για DNA και RNA-ιούς. Πολύ απλουστευμένα θα λέγαμε ότι οι DNA-ιοί μπορεί να προκαλέσουν νόσο σε μεγάλο βάθος χρόνου (π.χ. ιός της ευλογιάς, ιός της ηπατίτιδας και ερπητοϊοί). Αντιθέτως, οι RNA-ιοί προκαλούν νόσο αμέσως μετά τη μόλυνση. Ιδιαίτερη κατηγορία RNA-ιών είναι οι ρετροϊοί, καθώς η συμπεριφορά τους στο κύτταρο του ξενιστή είναι αντίστοιχη με τη συμπεριφορά των DNA-ιών. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι RΝΑ-ιοί έχουν συνήθως απλούστερες δομές σε σχέση με τους DNA-ιούς και τείνουν να μεταπηδούν από είδος σε είδος καθώς και να μεταλλάσσονται ευκολότερα.

Τί είναι οι κορονοϊοί;

Είναι RNA-ιοί που στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο εντοπίζονται σαν μικροσκοπικά σωματίδια με τις χαρακτηριστικές προσεκβολές που δίνουν την εντύπωση κορώνας. Ανήκουν στην τάξη Nidoviruses.

Τα είδη είναι:

• Τέσσερα ενδημικά είδη που προκαλούν ήπια συμπτώματα κρυολογήματος.
• SARS-Cov-1 (2002-2003), που προκάλεσε την επιδημία SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome ή Σύνδρομο Αναπνευστικής Δυσχέρειας).
• MERS-Cov (2012), που προκάλεσε την επιδημία MERS (Middle East Respiratory Syndrome ή Αναπνευστικό Σύνδρομο Μέσης Ανατολής).
• SARS-Cov-2 (2019-2020), που προκάλεσε τη νόσο COVID-19 (CΟrono VIrus Disease 2019 ή Νόσος Κορονοϊού 2019).

 

COVID-19*

Ο ιός SARS-Cov-2 που προκαλεί την τρέχουσα πανδημία εντοπίστηκε αρχικά στην Κίνα μετά από προσβολή από πνευμονία ατόμων που είχαν επισκεφθεί την αγορά της Wuhan.

Πιθανότατα προέρχεται από νυχτερίδες, στις οποίες εντοπίστηκαν ιοί όμοιοι κατά το 96% του γενετικού τους υλικού με τον SARS-Cov-2. Ωστόσο, είναι απίθανη η απευθείας μετάδοση στον άνθρωπο. Εικάζεται ότι ο πιθανότερος διάμεσος ξενιστής είναι η μοσχογαλή (ζώο με χαρακτηριστικά σκύλου και γάτας) η οποία εκτρέφεται εκτεταμένα στην περιοχή. (Συνέντευξη του Dr. Meriadog, υπεύθυνου για τη νόσο στη Γαλλία, στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων). Η θεωρία παρασκευής σε εργαστήριο θεωρείται απίθανη από την πλειοψηφία των ερευνητών.

 

 

Ποιά είναι τα τυπικά συμπτώματα λοίμωξης από SARS-Cov-2;

 

Τονίζεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό φορέων του ιού είναι ασυμπτωματικοί.

 

Πώς γίνεται η μετάδοση του ιού;

Γίνεται από ασυμπτωματικούς φορείς ή άτομα που νοσούν (μύτη-στόμα) κυρίως μέσω των αναπνευστικών σταγονιδίων ή των κοπράνων, είτε άμεσα είτε έμμεσα από παραμονή του ιού ζωντανού σε διάφορες επιφάνειες (έως και 4 ημέρες). Πρόσφατες μελέτες, αλλά με ανεπαρκή στοιχεία, αναφέρουν παρουσία του ιού στο σπέρμα. Η δυνατότητα μόλυνσης με τη σεξουαλική επαφή θεωρείται απίθανη. Η επίδραση στη γονιμότητα παραμένει αδιευκρίνιστη.

 

 

Ο χρόνος επώασης είναι 1-14 ημέρες. Συνήθως τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται στις 5 πρώτες ημέρες. Σύμφωνα με μελέτες από την Κίνα, ο κίνδυνος για μετάδοση της νόσου κυμαίνεται μεταξύ 1-5% των ανθρώπων που ήρθαν σε επαφή με επιβεβαιωμένους φορείς ή  ασθενείς. Περίπου 1 στους 6 από όσους νοσήσουν θα αναπτύξει σοβαρή νόσο και θα εμφανίσει δύσπνοια.

Ποιές είναι οι ευπαθείς ομάδες;

Ευπαθείς ομάδες, δηλαδή ομάδες που έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν σοβαρή νόσο είναι:

• Ηλικιωμένοι
• Άτομα με καρδιοαναπνευστικά προβλήματα
• Σακχαρώδης διαβήτης
• Αρτηριακή υπέρταση
• Ανοσοκατεσταλμένοι
• Καρκινοπαθείς
• Παχύσαρκοι

 

 

COVID-19 ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ

Οι έγκυοι και τα νεογνά αντιπροσωπεύουν έναν ευαίσθητο πληθυσμό. Η εγκυμοσύνη μπορεί να επιπλακεί από καταστάσεις όπως παχυσαρκία, προεκλαμψία, σακχαρώδης διαβήτης κύησης, που θα τις μεταθέσουν στις ευπαθείς ομάδες. Οι οδηγίες που δίδονται γενικά προέρχονται από τις συμπεριφορές των προηγούμενων επιδημιών κορονοϊού και τη σχετικά περιορισμένη γνώση για την επίδραση του COVID-19. Επίσης εμφανίζονται σημαντικά διαφορετικές προσεγγίσεις των ειδικών στο χειρισμό των εγκύων-εμβρύων. Έτσι είναι πιθανό οι οδηγίες να αλλάξουν, όσο αλλάζουν οι γνώσεις από την πρόσφατη επιδημία.

Επιπτώσεις του COVID-19 στην κύηση

Οι έγκυοι περιλαμβάνονται στις ευαίσθητες ομάδες, κατά κύριο λόγο επειδή η προσβολή από τον ιό πολλές φορές υποτροπιάζει σε πνευμονία, όπως έδειξαν παλαιότερες μελέτες στους ιούς H1N1, SARS και MERS (ανοσοκαταστολή ή ανοσοδιαφοροποίηση κατά την κύηση). Όσον αφορά τη λοίμωξη COVID-19 δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα που να δείχνουν ότι οι έγκυες είναι πιο ευάλωτες στη νόσο. Από το μικρό αριθμό που έχουν καταγραφει, έγκυες που νόσησαν φαίνεται ότι η κύηση δεν επιδείνωσε τη βαρύτητα, τα συμπτώματα και την εξέλιξη της νόσου.

 

COVID-19 ΚΑΙ ΤΟΚΕΤΟΣ

• Η μετάδοση στη διάρκεια της φυσιολογικού τοκετού είναι σπάνια. Συνεπώς συνιστάται ο φυσιολογικός τοκετός σε ήπια ή μέτριας βαρύτητας νόσηση της μητέρας.
• Η διεκπεραίωση του τοκετού με καισαρική τομή είναι ακόμη πιο ασφαλής και συνιστάται σε σοβαρή λοίμωξη της μητέρας. Γενικά προτιμάται η επισκληρίδιος παρά η γενική αναισθησία. Τα νεογνά που μολύνονται διατρέχουν τη νόσο με ήπια πορεία.
• Ο σύντροφος της επιτόκου θεωρείται θετικός στον ιό και αποφεύγεται η παρουσία του στον τοκετό.

 

 

COVID-19 ΚΑΙ ΘΗΛΑΣΜΟΣ

Η μετάδοση με το θηλασμό είναι απίθανη καθώς δεν ανιχνεύεται η παρουσία του ιού στο μητρικό γάλα. Συνιστάται η χρήση μάσκας ώστε να αποφεύγεται η μόλυνση του νεογνού με την αναπνευστική οδό και με τη δερματική επαφή. Επίσης, συνιστάται η απολύμανση της θηλής πριν το θηλασμό. Σε σοβαρή λοίμωξη της μητέρας προτιμάται η συλλογή του γάλατος με θήλαστρο.

 

ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΙΟ, ΤΙ;

 

ΣΕΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΗΜΕΡΑ

 

Ασφαλώς είναι δύσκολο κανείς να γίνει προφήτης και να διαβάσει το μέλλον.Ο ιός  βρήκε την παγκόσμια κοινότητα απροετοίμαστη και είναι σε μεγάλο βαθμό παρακινδυνευμένο να προβλέψουμε τι μας επιφυλάσσει το μέλλον και ποιό θα είναι το τέλος του παιχνιδιού (game over).

Όμως Αμερικανοί ερευνητές του Κέντρου Έρευνας και Πολιτικής Λοιμωδών Νόσων (CIDRAP) του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, παρουσίασαν πιθανά σενάρια για το μέλλον, βασισμένα κυρίως στις προηγούμενες πανδημίες γρίπης, αρχίζοντας από το 18^ο αιώνα και περιλαμβάνοντας και δεδομένα από την τρέχουσα επιδημία (COVID­-19: the CIDRAP view point April 30^th  2020).

Τα σενάρια αυτά τα παρουσιάζουμε παρακάτω τροποποιημένα, με βάση την πιο πρόσφατη βιβλιογραφία καθώς και με ένταξη απόψεων εκπεφρασμένων από έγκριτους επιστήμονες. Η ενσωμάτωση των κλιματολογικών συνθηκών στα σενάρια αφορά τα δεδομένα του Βόρειου Ημισφαιρίου αλλά αντίστοιχες καμπύλες θα μπορούσαν να ισχύσουν και για το Νότιο Ημισφαίριο, προσαρμοσμένες  όμως προς το χειρότερο λόγω ιατρικών, κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών.

 

Πιθανά σενάρια για το μέλλον της πανδημίας του COVID-19

 

Σενάριο 1: Το καλύτερο σενάριο

 

Η καμπύλη δείχνει ότι  η πανδημία κορυφώθηκε την άνοιξη που πέρασε (Μάρτιος-Απρίλιος 2020) και από εδώ και στο εξής θα επιπεδωθεί, δηλαδή θα έχουμε εμφάνιση λίγων νέων κρουσμάτων, πρακτικά ασήμαντη. Αυτό το σενάριο θα μπορούσε να προκύψει:

α) Ιατρογενώς (δηλαδή, με δημιουργία αποτελεσματικού φαρμάκου ή εμβολίου όπως π.χ. για την πολιομυελίτιδα). Όμως αυτό είναι απίθανο  να συμβεί πριν περάσουν τουλάχιστον 18 μήνες. (βλ. ενότητα: Εμβόλιο-Φάρμακα)

β) Από ευτυχή συνδυασμό των παρακάτω γεγονότων:

β1) εποχικότητας λόγω κλιματικών παραγόντων όπως η θερμοκρασία και η υγρασία.

β2) ανοσίας του πληθυσμού μέσω ανάπτυξης αντισωμάτων σε όσους ήρθαν σε επαφή με τον ιό, είτε νόσησαν είτε όχι.

β3) μετάλλαξης του ιού σε μια λιγότερο επιθετική και μεταδοτική μορφή.

β4) υπερβολής στην εκτίμηση των δεδομένων που μπορεί να αποδοθεί σε ανεπαρκή και ανομοιογενή για κάθε χώρα στοιχεία άρα σε ακούσια (ή και εκούσια) υπερτίμηση του κινδύνου (φαινόμενο «φούσκας» η οποία νομοτελειακά κάποια στιγμή σπάει). Είναι χαρακτηριστική η φράση του Καθηγητή Επιδημιολογίας στο Παν. Στάνφορντ Ι. Ιωαννίδη: «Είναι σαν μια γάτα να επιτίθεται σε έναν ελέφαντα και εκείνος να πηδάει στο γκρεμό για να σωθεί».

Μιλάμε για συνδυασμό, επειδή κανένας από τους παραπάνω παράγοντες β1, β2, β3, β4 δε θεωρείται από μόνος του αρκετός για να σταματήσει η επιδημία.

• Η εποχικότητα (β1) βοηθά τον περιορισμό του ιού λόγω των αυξημένων καλοκαιρινών θερμοκρασιών αλλά δε φαίνεται ικανή να τον εξαφανίσει.
• Η ανοσία του πληθυσμού ή ανοσία της «αγέλης» όπως είναι γνωστή (β2) δε φαίνεται να πλησιάζει τα αναγκαία ποσοστά ανοσοποιημένων ατόμων (60-70%) ώστε να προστατεύει έμμεσα και τον υπόλοιπο πληθυσμό πλήρως. Στη χαμηλή ανοσία μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχει το lock down. Επίσης προς το παρόν δε γνωρίζουμε τη χρονική διάρκεια παραμονής των αντισωμάτων στο ανθρώπινο σώμα.

Οι μεταλλάξεις του ιού (β3) γίνονται με σχετικά αργό ρυθμό.

 

Σενάριο 2: Σιγανή Φωτιά (Slow Burn). Το πιθανότερο σενάριο

 

 

Σύμφωνα με αυτό το σενάριο το πρώτο κύμα του COVID-19 την άνοιξη του 2020, ακολουθείται από μια αργή συνεχιζόμενη μετάδοση και εμφάνιση κρουσμάτων, χωρίς ξεκάθαρο πρότυπο (μοντέλο) της καμπύλης.

Αν και αυτό το το 2^ο σενάριο δεν έχει παρατηρηθεί σε προηγούμενες πανδημίες γρίπης, παραμένει πολύ πιθανό για τον COVID-19. Μοιάζει πολύ όσον αφορά τη μορφολογία της καμπύλης και την αιτιολογία αυτής με εκείνη του 1^ου σεναρίου και πιθανότατα δε θα απαιτηθεί επανάληψη των περιοριστικών μέτρων, αν και νοσήσεις και θάνατοι θα συνεχίσουν να συμβαίνουν.

 

Σενάριο 3: Κορυφές και Κοιλάδες (Peaks and Valleys)

 

 

Σύμφωνα με αυτό, το πρώτο κύμα του COVID-19 της άνοιξης του 2020 ακολουθείται από σειρά επαναλαμβανόμενων μικρότερων κυμάτων που έρχονται στη διάρκεια του καλοκαιριού και συνεχίζονται (λόγω επιθετικότητας του ιού και έλλειψης ανοσίας της αγέλης) σταθερά για μια περίοδο 1 έως 2 ετών, με ένταση που βαθμιαία μικραίνει μετά από κάποια χρονική στιγμή μέσα στο 2021. Η εμφάνιση αυτών των κυμάτων εξαρτάται πιθανώς από το είδος και τον τρόπο εφαρμογής των περιοριστικών μέτρων που ήδη έχουν ληφθεί. Είναι πιθανό να χρειαστεί περιοδική επαναφορά και ακολούθως χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων για τα επόμενα 1 με 2 χρόνια, ανάλογα με το ύψος των κυμάτων.

 

Σενάριο 4: Φθινοπωρινή Κορύφωση (Fall Peak) Το «χειρότερο» σενάριο.

 

Σύμφωνα με αυτό, το πρώτο κύμα του COVID-19 την άνοιξη του 2020 ακολουθείται από ένα πολύ μεγαλύτερο κύμα το φθινόπωρο ή το χειμώνα του 2020 και ακόμα ένα ή περισσότερα μικρότερα κύματα το 2021.

Επακόλουθη θα είναι η επαναφορά των αυστηρών περιοριστικών μέτρων το ερχόμενο φθινόπωρο σε μια προσπάθεια περιορισμού της επέκτασης της μόλυνσης και της προστασίας των συστημάτων υγείας από κατάρρευση.

Αυτό το μοντέλο μοιάζει με εκέινο της πανδημίας ισπανικής γρίπης του 1918-1919, που κόπασε το καλοκαίρι του 1919 σηματοδοτώντας το τέλος της πανδημίας, αφού όμως μεσολάβησαν, μεγάλο φθινοπωρινό κύμα του 1918, άλλο ένα μεγάλο κύμα το χειμώνα αλλά και την άνοιξη του 1919.

Εδώ πρέπει να τονίσουμε την έννοια της κοινωνικής ανοσίας, δηλαδή  την απώθηση του φόβου στη συνείδηση των ανθρώπων που θέλουν «τη ζωή τους πίσω και μια καινούρια αρχή» μετά την παρατεταμένη κόπωση από τα περιοριστικά μέτρα· έτσι για την κοινωνία ο ιός «παύει» να υπάρχει προτού επέλθει η πλήρης ιατρική του καταπολέμηση. Ο όρος κοινωνική ανοσία χρησιμοποιείται από έγκυρους ιστορικούς της Επιδημιολογίας μεγάλων Πανεπιστημίων όπως το Harvard και John’s Hopkins, οι οποίοι επικαλούνται ως κλασικό παράδειγμα το τέλος της επιδημίας γρίπης του 1918, όταν ο κόσμος βγαίνοντας από την καταστροφή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και της επιδημίας επιθυμούσε μια ριζική αλλαγή της ζωής του πρός το καλύτερο. Έτσι, η επιδημία ουσιαστικά τερματίστηκε κοινωνικά προτού τερματιστεί ιατρικά.

Άλλη μια επιδημία, εκείνη του 1957-1958 ακολούθησε το ίδιο μοντέλο, όπου μετά την κορύφωση του φθινοπώρου του 1957, ακολούθησαν αξιοσημείωτα κύματα για αρκετά χρόνια.

Αντίστοιχη πορεία καταγράφηκε και κατά τη διάρκεια της επιδημίας του 2009-2010. Όμως οι επιδημίες των 1957-1958 και 2009-2010 είχαν πολύ μικρότερη ένταση από εκείνη του 1918.

 

• ΙΑΤΡΙΚΗ

Φαρμακευτική αγωγή

Όσον αφορά τη θεραπευτική αντιμετώπιση του COVID-19, ήδη δοκιμάζονται πάνω από 40 πιθανά φάρμακα σε σχεδόν 500 κλινικές μελέτες σε όλο τον κόσμο.

Το νουκλεοσιδικό ανάλογο Remdesivir (το οποίο αντεδείκνυται στην κύηση), αν και φαίνεται να προσφέρει κάποια βελτίωση στους νοσούντες, δεν έχει κλινικά σημαντικά οφέλη, απλά μικρότερο χρόνο νοσηλείας. Τα αντιϊκά Lopinavir και Ritonavir (που αντεδείκνυνται στην κύηση) δεν φαίνεται να έχουν κάποιο όφελος.

Η υδροξυχλωροκίνη (που δίδεται υπο προϋποθέσεις στην κύηση, ενώ είναι ασφαλής στο θηλασμό) δεν σχετίζεται με αύξηση ή μείωση του κινδύνου για διασωλήνωση ή θάνατο.

Πολλά υποσχόμενο φάρμακο, είναι ένας ανασυνδυασμένος αναταγωνιστής υποδοχέων της ιντερλκευκίνης-1, που χρησιμοποιείται για την ρευματοειδή αρθρίτιδα (το οποίο είναι ασφαλές στην κύηση) και σε μεγάλες δόσεις φαίνεται να βελτιώνει κλινικά το 72% των ασθενών.

Το πλάσμα ανθρώπων που ανένηψαν αποτελεί μία θεραπεία, μέσω χορήγησης αντισωμάτων στον πάσχοντα, χωρίς να έχουμε καθόλου δεδομένα για την κύηση.

Τέλος, υπάρχουν και τα μονοκλωνικά αντισώματα αδρανοποίησης του ιού, που φαίνεται να είναι αποτελεσματικά σε προκλινικές μελέτες.

Επειδή η νόσος δεν είναι απλή, αλλά αποτελεί ένα σύνδρομο, φαίνεται ότι η θεραπεία θα εξαρτάται από το στάδιο της νόσου.

 

Εμβόλιο

Περισσότεροι από 1.000.000 επιστήμονες εργάζονται πυρετωδώς για τη δημιουργία εμβολίου έναντι του κορωνοϊού, το οποίο πάντως δεν αναμένεται πριν περάσουν τουλάχιστον 18 μήνες. Υπάρχει γενικά η αισιοδοξία ότι ο στόχος του εμβολίου θα επιτευχθεί, με δεδομένο τον αργό ρυθμό μεταλλάξεων του ιού, εν αντιθέσει προς άλλους ιούς (π.χ. HIV, ρινοϊοί, αδενοϊοί) που έχουν ταχύτατο ρυθμό μεταλλάξεων. Πάντως υπάρχουν και επιστήμονες λιγότερο αισιόδοξοι αναφέροντας περιπτώσεις στις οποίες πολυετείς προσπάθειες απέτυχαν να καταλήξουν σε παραγωγή εμβολίου (π.χ. δάγγειος πυρετός, ελονοσία κ.α.)

 

• ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Πέρα από τα σενάρια, υπάρχουν δεδομένες επιπτώσεις στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή του πλανήτη. Όσον αφορά την οικονομία προβλέπεται βαθιά οικονομική ύφεση (τουλάχιστον μείωση κατα 10% του ΑΕΠ στην Ελλάδα, ενώ κατά άλλους έως και 20%). Σημειωτέον το 2012 η μείωση ήταν 4%· αποπληθωρισμός· εκτίναξη της ανεργίας (έως και 200.000 χαμένες θέσεις εργασίας λόγω καθιέρωσης της κατ’οίκον απασχόλησης ή εκ περιτροπής απασχόλησης με μειωμένες αποδοχές των εργαζομένων)· κλείσιμο ή υπολειτουργία επιχειρήσεων· αύξηση δαπανών για την υγεία σε διάφορα επίπεδα· προβλήματα επισιτισμού λόγω της δυσκολίας στη φυσική μεταφορά των προιόντων· βύθιση του τουρισμού και αλυσιδωτές συνέπειες σε όλη τη κοινωνική δομή.

 

• ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Οι επιπτώσεις στις επιδημίας και των πολιτικών εγκλεισμού (καραντίνα) συνεπάγονται σειρά κοινωνικών προβλημάτων:

• Ψυχολογικά προβλήματα λόγω lock down και οικονομικής δυσπραγίας (stress, κατάθλιψη, αίσθημα θυμού ή φόβου)
• Επιδείνωση σωματικών νοσημάτων (π.χ. παθήσεις καρδιαγγειακού) καθώς και ψυχοσωματικών παθήσεων (αυτοάνοσα, αλλεργίες κλπ.)
• Αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας
• Αποκλεισμός από την παροχή υπηρεσιών υγείας ειδικών ομάδων (φυλετικές μειονότητες, μετανάστες, άστεγοι, ανασφάλιστοι, φυλακισμένοι, άτομα με ειδικές ανάγκες κ.α.)
• Ανακατανομή πόρων και δυνάμεων με αποτέλεσμα τη στασιμότητα σε άλλα υγειονομικά προβλήματα όπως για παράδειγμα η φυματίωση, η οποία προκαλεί το θάνατο σε 1,2 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως ανά τον κόσμο.

 

• ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Το τελικό αποτέλεσμα όλων των προηγούμενων είναι μια βαθιά πολιτική αλλαγή με αφορμή την προστασία της υγείας του πληθυσμού.

• Υπερσυγκέντρωση πληροφοριών σε λίγα χέρια.
• Καλλιέργεια υπερβολικού φόβου με πρόσχημα την προστασία της δημόσιας υγείας.
• Αυταρχική νομοθέτηση.
• Καταστρατήγηση ατομικών ελευθεριών και ντόμινο αυταρχικών συμπεριφορών από την κορυφή έως τη βάση της κοινωνίας, με τη δικαιολογία της υπακοής σε εντολές. (Θυμηθείτε τις απολογίες στη Δίκη της Νυρεμβέργης.)
• Καθοδήγηση της σκέψης του πληθυσμού, κυρίως με χρήση των ηλεκτρονικών πηγών ενημέρωσης και τεχνολογιών πληροφορικής χωρίς ουσιαστικό έλεγχο.

 

• Στο βάθος του ορίζοντα διαγράφεται η πιθανότητα ολοκληρωτισμού με πολιτική ενδυμασία.

 

• Προτείνονται για βαθύτερη σκέψη:

 

• Η Πανούκλα (La Peste), μυθιστόρημα του Αλμπέρ Καμύ (Albert Camus), Ιούνιος 1947

Ένα σαφώς αλληγορικό βιβλίο. Ο Καμύ επανατοποθετεί το πιόνι της πανώλης σε μια πόλη της Αλγερίας, το 1940, εποχής της ανόδου του ναζισμού.

Ανασκοπώντας το έργο, μπορεί κανείς να εντοπίσει ενδιαφέροντα «μηνύματα» και να προσφέρει μια σανίδα σωτηρίας, τόσο αναφορικά με την αλληγορική του υπόσταση (πολιτικά αδιέξοδα), όσο και για την αυτοαναφορική, αυτή της πανδημίας. Το μήνυμα που κλείνει το βιβλίο αυτό είναι τόσο αισιόδοξο όσο και «απέλπιδο». Τα ποντίκια εξαφανίστηκαν. Η πανούκλα περιορίστηκε. Όμως τίποτα δεν είναι οριστικό. Η συνεχής επαγρύπνηση είναι η μόνη προστασία που διαθέτουμε απέναντι στις πανδημίες. Είτε αυτό αφορά ολοκληρωτικά καθεστώτα, είτε θανατηφόρους ιούς.

 

 

• Τα τείχη, ποίημα του Π. Καβάφη

Αλληγορικές διαπιστώσεις και καίρια αυτοκριτική από το μεγάλο Αλεξανδρινό.

 

 

 

 

 

• Σοφοκλέους Αντιγόνη, αρχαία τραγωδία 441π.Χ.

Η μάχη του γραπτού νόμου της εξουσίας με τον άγραφο νόμο της ηθικής, όπως αναδεικνύεται από τη διαπάλη Κρέοντα και Αντιγόνης, με την Ισμήνη ως ενδιάμεσο εκφραστή του φόβου.

 

Τριλογία της δυστοπίας του 20^ου αιώνα

      1. Εμείς (We), μυθιστόρημα του Yevgeny Zamyatin (1924).

Το σχετικά άγνωστο θεμέλιο της δυστοπικής λογοτεχνίας του 20^ου αιώνα. Προφητική επιστημονική φαντασία.

   2. Θαυμαστός Καινούριος Κόσμος (Brave New World), μυθιστόρημα του Aldus Haxley (1932).

 

Το περίφημο προφητικό μυθιστόρημα του Χάξλεϋ, η περιγραφή του εφιαλτικού καινούργιου κόσμου, με το απολύτως ιεραρχικό και πανίσχυρο κράτος, με τα επιτεύγματα της τεχνολογίας, της γενετικής μηχανικής, της φαρμακοβιομηχανίας, της εφαρμοσμένης ψυχολογίας. Οι άνθρωποι ζουν σε μία αρνητική Ουτοπία, σε ευημερία, ασφάλεια, μα και σε ανελευθερία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

   3. 1984, μυθιστόρημα του George Orwell (1948).

Προβληματισμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα, το καθεστώς κυβερνητικής παρακολούθησης, την ελευθερία της σκέψης και τον ολοκληρωτισμό.