Γράφει ο Ιωάννης Π. Ζουριδάκης MD, MSc, Χειρουργός, Επιστημονικός Συνεργάτης Κλινικής ΡΕΑ

Το κοιλιακό άλγος ή πόνος στη κοιλιά, είναι ένα σύμπτωμα και όχι μία πάθηση.

Ο πόνος στη κοιλιά είναι πρωτίστως θέμα χειρουργού, προκειμένου να αποκλειστεί μία οξεία χειρουργική πάθηση, η οποία θα χρειαστεί άμεσα χειρουργείο.

Ο χειρουργός, σε αποκλεισμό κάποιου οξέος χειρουργικού προβλήματος, θα παραπέμψει τον ασθενή, στον παθολόγο και πιθανώς στον γαστρεντερολόγο, για να υποβληθεί σε περαιτέρω εξετάσεις. Αναλόγως την εντόπιση του πόνου, μπορεί να χρειαστεί και η γνώμη του καρδιολόγου.

Ο χειρουργός θα κάνει την κλινική εξέτασή του, η οποία περιλαμβάνει ένα καλό ατομικό και οικογενειακό ιστορικό και θα σημειώσει τα αναφερόμενα ενοχλήματα - συμπτώματα που περιγράφει ο ασθενής και αφορούν την παρούσα νόσο.

Θα προχωρήσει στη συνέχεια στην αντικειμενική  εξέταση, που περιλαμβάνει επισκόπηση της κοιλιακής χώρας, ακρόαση και ψηλάφηση, τόσο επιφανειακή όσο και εν τω βάθει.

Ένας καλός χειρουργός, από  αυτά τα δύο και μόνο, κλινική και αντικειμενική εξέταση, μπορεί τις περισσότερες φορές, να θέσει τη σωστή διάγνωση.

Σε αμφισβήτηση της διάγνωσης ή για την τεκμηρίωσή της, θα προχωρήσει στο επόμενο βήμα, που είναι ο εργαστηριακός και απεικονιστικός έλεγχος, όπως αιματολογικές εξετάσεις, υπερηχογράφημα, πιθανώς αξονική άνω ή κάτω κοιλιάς ή και μαγνητική τομογραφία.

Ανατομικά, έχοντας απέναντί μας τον ασθενή , χωρίζουμε την κοιλιά, σε 9 διαμερίσματα, τα οποία αντιστοιχούν σε 9 διαφορετικές ανατομικές περιοχές.

• Δεξιό υποχόνδριο
• Επιγάστριο
• Αριστερό υποχόνδριο
• Δεξιά πλάγια κοιλιακή χώρα
• Περιομφαλική περιοχή
• Αριστερά πλάγια κοιλιακή χώρα
• Δεξιός λαγόνιος βόθρος
• Υπογάστριο και
• Αριστερός λαγόνιος βόθρος

Στην αντικειμενική εξέταση, ο γιατρός θα διαπιστώσει σε πιο διαμέρισμα εντοπίζεται ο πόνος  ή αν είναι διάχυτος και εντοπίζεται σε όλη την κοιλιά. Μπορεί έτσι να προσανατολισθεί  στη διάγνωσή του. Και αυτό γιατί σε κάθε περιοχή, αντιστοιχούν συγκεκριμένα όργανα της κοιλιάς, αλλά και ταυτόχρονα  πολλά μαζί, οπότε χρειάζεται πολύ προσοχή.

Παρακάτω ενδεικτικά ανά διαμέρισμα, θα αναφερθούμε σε ορισμένες παθήσεις, που πιθανόν να είναι η αιτία του κοιλιακού άλγους.

Αναφέρονται ενδεικτικά οι κυριότερες παθήσεις, ενώ πολλές άλλες  δεν αναφέρονται εδώ, αλλά μόνο σε εξειδικευμένα ιατρικά βιβλία.

1. Δεξιό υποχόνδριο

Η συνηθέστερη πάθηση σε αυτή την περιοχή, που προκαλεί εντοπισμένο άλγος, (κάτω από το Δε πλευρικό τόξο), είναι η χολολιθίαση, οι πέτρες δηλαδή της χολής, οι οποίες προκαλούν κολικούς των χοληφόρων, άρα και πόνο.
Οι κολικοί βέβαια των χοληφόρων έχουν διάρκεια και δεν έχουν σχέση με τους κολικούς του εντέρου ή των νεφρών, οι οποίοι πάνε κι έρχονται κάθε 1-2 λεπτά. Αυτοί διαρκούν 1-2 ώρες και συνήθως συνδέονται  με τη λήψη φαγητού, ιδιαιτέρως όταν φάμε λιπαρά φαγητά ή φαγητά με πολλές φυτικές ίνες , όπως χόρτα, ωμές σαλάτες ή όσπρια.

Επίσης η χολολιθίαση μπορεί να παρουσιάζεται με  διάφορες επιπλοκές, οπότε χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση, όπως χολοκυστίτιδα, εμπύημα ή απόστημα, ή να συνοδεύεται από παγκρεατίτιδα και να επεκτείνεται ο πόνος και στο επιγάστριο.

Άλλες παθήσεις σε αυτή την περιοχή μπορεί να είναι οι παθήσεις του ήπατος, ηπατίτιδα κλπ, ο παροξυσμός του έλκους του 12/λου, καθώς και παθήσεις του παχέος εντέρου (δε)κολικής καμπής κ. α.

2. Επιγάστριο

Σε αυτή την περιοχή, ο πόνος, έχει συνήθως προέλευση από το στομάχι, όπως γαστρίτιδα, έλκος στομάχου ή άλλες φλεγμονές.

Κάτω από το στέρνο, μπορεί να οφείλεται επίσης σε διαφραγματοκήλη ή άλλες παθήσεις καρδιοοισοφαγικής περιοχής, (αχαλασία, έλκος, Baret, καλοήθεις ή και κακοήθεις φλεγμονές, κλπ).
Θέλει προσοχή εδώ, γιατί και κάποιες καρδιολογικές παθήσεις, αντανακλούν στο επιγάστριο, ιδιαίτερα όταν υπάρχει ισχαιμική καρδιοπάθεια ή και ιστορικό καρδιοπάθειας (anginapectoris).

Επίσης παθήσεις του παγκρέατος μπορεί να προκαλούν άλγος που επεκτείνεται όμως ζωστηροειδώς στη δεξιά και αριστερή κοιλία, χαρακτηριστικό της παγκρεατίτιδας.

3. Αριστερό υποχόνδριο

Συνήθως ο πόνος σε αυτή την περιοχή οφείλεται σε κολικούς του εντέρου η αντανακλαστικά του στομάχου. Σπανιότερα παθήσεις του σπληνός μπορεί να δημιουργούν τοπικό άλγος ή φλεγμονές της ουράς του παγκρέατος. Επίσης φλεγμονές του παχέος εντέρου που εντοπίζονται στην αριστερά κολική καμπή (σπληνικής καμπής), πολύποδες κλπ.

4. Δεξιά πλάγια κοιλιακή χώρα

Συνήθως παθήσεις του παχέος εντέρου με εντόπιση στο ανιόν, και κολικοί από τον (Δε)ουρητήρα, καθώς και παθήσεις κεφαλής του παγκρέατος και του 12/λου, εντοπίζονται σε αυτή την περιοχή.

5. Περιομφαλική περιοχή

Παθήσεις του παγκρέατος (παγκρεατίτιδες) και  φλεγμονές του εγκαρσίου κόλου του παχέος εντέρου (κολίτιδες, πολύποδες , όγκοι), εντοπίζονται χαρακτηριστικά σε αυτή την περιοχή.

Πολύ συχνές βέβαια είναι και οι κήλες του κοιλιακού τοιχώματος του ομφαλού, η ομφαλοκήλη, η οποία παρουσιάζεται σαν επώδυνη διόγκωση της περιοχής, διαφόρων μεγεθών (αναλόγως το χάσμα από το οποίο εξέρχεται), και οι ομφαλίτιδες, καταστάσεις επώδυνες τοπικών φλεγμονών, με παρουσία δύσοσμου υγρού στον ομφαλό.

6. Αριστερά πλάγια κοιλιακή χώρα

Φλεγμονές ουράς του παγκρέατος, του κατιόντος κόλου του παχέος εντέρου, καθώς και κολικοειδή άλγη του λεπτού εντέρου και του αριστερού ουρητήρα, είναι συνήθως τα αίτια του άλγους αυτής της περιοχής.

7. Δεξιός λαγόνιος βόθρος

Το σημείο McBurney, εντοπίζεται σ’ αυτή την περιοχή της δεξιάς κοιλίας, χαρακτηριστικό της οξείας σκωληκοειδίτιδας. Επίσης λιθίαση του δεξιού ουρητήρα που προκαλούν κολικό ή και ουρολοίμωξη.

Στις γυναίκες, παθήσεις του δεξιού εξαρτήματος, κυρίως  κύστη ωοθήκης με ή χωρίς ρήξη, πολυκυστικές ωοθήκες ή εξαρτηματίτιδα και σε έντονο πόνο η συστροφή της ωοθήκης ή ολόκληρου του εξαρτήματος πρέπει να ληφθεί υπόψιν.

Επίσης η ωορρηξία πρέπει να ληφθεί υπόψιν κυρίως αν η γυναίκα βρίσκεται γύρω στην 14^η ημέρα , όπως  και η εγκυμοσύνη αν υπάρχει καθυστέρηση.

Σημαντικά είναι  επίσης τα ευρήματα που οφείλονται στις κήλες μηροβουβωνικής  πτυχής. Βουβωνοκήλες, μηροκήλεςκλπ, οι οποίες μπορούν να δημιουργήσουν τοπικό πόνο με επέκταση στις μηροβουβωνικής πτυχές.

8. Υπογάστριο

Συνήθως παθήσεις γυναικολογικές, ινομυώματα, φλεγμονές μήτρας, εξαρτημάτων και κόλπου (κολπίτιδα), εξωμήτριο,  καθώς και ουρολογικές παθήσεις κυρίως ουροδόχου κύστεως, κυστίτιδα, ενσφηνωμένος λίθος κυστεοουρητηρικής συμβολής, ουρολοιμώξεις κλπ, είναι οι πιο συχνές.

9. Αριστερός Λαγόνιος βόθρος

Πολύ συχνή πάθηση αυτής της περιοχής, κυρίως σε ηλικίες άνω των 40, είναι η εκκολπωματίτιδα. Αν υπάρχει και ιστορικό εκκολπωμάτωσης, τότε είναι η πιο πιθανή. Φυσικά και άλλες παθήσεις του παχέος εντέρου και ιδίως του σιγμοειδούς, πολύποδες, tumors, φλεγμονώδεις νόσοι σε έξαρση, είναι μέσα στην διαφοροδιάγνωση.
Παθήσεις επίσης από το Αρ. εξάρτημα στις γυναίκες, όπως σαλπιγγίτιδα, εξαρτηματίτιδα, κύστη ωοθήκης, καθώς και από τον αρ ουρητήρα, με ενφηνωμένο λίθο και κολικούς, νεφρολιθίαση η ουρολοιμώξεις, μπορεί να είναι η αιτία του πόνου.

Σημαντικά είναι  επίσης τα ευρήματα που οφείλονται στις κήλες μηροβουβωνικής  πτυχής. Βουβωνοκήλες, μηροκήλεςκλπ, οι οποίες μπορούν να δημιουργήσουν τοπικό πόνο με επέκταση στις μηροβουβωνικής πτυχές.

10. Διάχυτα Κοιλιακά Άλγη-Οξεία Κοιλία

Φυσικά στα διάχυτα κοιλιακά άλγη θα συμπεριλάβουμε τις ιώσεις του πεπτικού, τις γαστρεντερίτιδες, τις μεσεντέριες λεμφαδενίτιδες, τις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (ελκώδης κολίτις και νόσος του Crohn) και στις περιπτώσεις οξείας κοιλίας τις παγκρεατίτιδες, τον ειλεό λεπτού ή παχέος εντέρου, τις περιτονίτιδες από διάφορες αιτίες, τον εγκολεασμό και την οξεία ισχαμία του εντέρου, τον ασκίτη, τη ρήξη του εντέρου και τις προχωρημένες γενικευμένες κακοήθειες.

Επίσης, στην ανασκόπησή μας αυτή δεν θα παραλείψουμε να αναφερθούμε και στα ψυχολογικά αίτια του κοιλιακού άλγους, τα οποία είναι ικανά να δώσουν τέτοια συμπτώματα (ψυχοσωματικά), που προσομοιάσουν ή μιμούνται  οργανικές παθήσεις.
Για να αποδώσουμε ψυχολογικά αίτια σε ένα κοιλιακό άλγος, πρέπει με τον σωστό κλινικοεργαστηριακό έλεγχο να αποκλείσουμε κάθε οργανική πάθηση.