Γράφει ο Στυλιανός Καράδαγλης, μαιευτήρας γυναικολόγος, συνεργάτης της ΡΕΑ

Υπογονιμότητα είναι η αποτυχία σύλληψης μετά από 1 χρόνο ελεύθερων επαφών ενός ζευγαριού. Αυτή μπορεί να οφείλεται σε γυναικείους παράγοντες, σε ανδρικούς παράγοντες, ενώ σε ένα ποσοστό 20% η υπογονιμότητα τελικά θα χαρακτηριστεί ανεξήγητη, όταν ο έλεγχος του ζευγαριού δεν αποκαλύψει κάποιο συγκεκριμένο αίτιο. Η παθολογία των σαλπίγγων ευθύνεται για το 20-25% όλων των περιπτώσεων υπογονιμότητας και περιλαμβάνει τις περιπτώσεις πλήρους απόφραξης και της μίας ή και των δύο σαλπίγγων καθώς επίσης και τις βλάβες αυτών (τραυματισμός, ουλές κλπ.).

 

 

1. Φλεγμονές της πυέλου. Η φλεγμονή της πυέλου και των έσω γεννητικών οργάνων προκαλείται συνήθως από μικρόβια (χλαμύδια ή γονόκοκκο), τα οποία μέσω του κόλπου και του τραχήλου εγκαθίστανται στη μήτρα και τις σάλπιγγες. Η προσβολή από μικρόβια των οργάνων αυτών, έχει ως αποτέλεσμα την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος της γυναίκας, το οποίο και αντιμετωπίζει τη φλεγμονή. Η διαδικασία αυτή, σχεδόν πάντα, διαταράσσει τη φυσιολογική λειτουργία των σαλπίγγων, είτε λόγω βλάβης του εσωτερικού αυλού των σαλπίγγων (βλεννογόνος), είτε λόγω συμφύσεων που αποφράσσουν τα σαλπιγγικά στόμια (κώδωνες). Η έγκαιρη και επιθετική αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων με ενδοφλέβια αντιβιοτικά περιορίζει τις βλάβες αυτές και διατηρεί τη βατότητα και λειτουργικότητα των σαλπίγγων σε ικανοποιητικό βαθμό.

 

2. Ενδομητρίωση. Η ενδομητρίωση είναι μία καλοήθης χρόνια πάθηση, αγνώστου αιτιολογίας, η οποία επηρεάζει τη γυναικεία γονιμότητα με διάφορους τρόπους. Γενικά, είναι μια φλεγμονώδης κατάσταση που δεν ευνοεί τα γεγονότα γύρω από τη γονιμοποίηση και εμφύτευση, ενώ υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν και μείωση της ποιότητας των ωαρίων που προέρχονται από ωοθήκες με ενδομητρίωση. Όσον αφορά στις σάλπιγγες, συχνά η ενδομητρίωση προκαλεί απόφραξη των σαλπίγγων και ανατομικές ανωμαλίες λόγω συμφύσεων μεταξύ των σαλπίγγων και το υπόλοιπων οργάνων της πυέλου. 

 

3. Συμφύσεις μετά από χειρουργείο στην πύελο π.χ. σκωληκοειδεκτομή, αφαίρεση κύστης ωοθήκης, ινομυωματεκτομή κ.λ.π. Συχνότερα συμφύσεις δημιουργούνται μετά από ανοιχτά χειρουργεία, ωστόσο σημαντικό ρόλο παίζει και η αντίδραση του οργανισμού που είναι διαφορετική σε κάθε ασθενή.

 

4. Εξωμήτριος κύηση. Στην περίπτωση που κάποια εξωμήτριος κύηση αντιμετωπίσθηκε και η σάλπιγγα διατηρήθηκε, υπάρχει πιθανότητα η σάλπιγγα αυτή να μην είναι πλέον λειτουργική, να μην είναι δηλαδή βατή. 

 

Σε περιπτώσεις ήπιας δυσλειτουργίας των σαλπίγγων, η αδυναμία σύλληψης δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά σε αυτήν αφού και άλλοι παράγοντες μπορεί να συνυπάρχουν. 

 

 

Η διάγνωση της υπογονιμότητας, λόγω δυσλειτουργίας των σαλπίγγων, μπορεί να γίνει τόσο με επεμβατικές (υστεροσκόπηση-λαπαροσκόπηση), όσο και με μη επεμβατικές μεθόδους (υπερηχογράφημα-υστεροσαλπιγγογραφία-ανίχνευση αντισωμάτων χλαμυδίων).

 

• Διακολπικό υπερηχογράφημα

 

Οι παθήσεις και η παθολογία των σαλπίγγων δεν είναι εφικτό να διαγνωσθούν πάντα με το διακολπικό υπερηχογράφημα. Η παρουσία όμως μίας υδροσάλπιγγας μπορεί να εντοπισθεί, ειδικά αν η διάταση της σάλπιγγας είναι μεγάλη. Στην πραγματικότητα, η υδροσάλπιγγα αποτελεί σημείο φλεγμονής της σάλπιγγας, η οποία πολλές φορές δεν είναι πρόσφατη. Η διάταση προκαλείται από την αντιδραστική παραγωγή υγρού, ως αποτέλεσμα της φλεγμονής που κάποια μικρόβια έχουν δημιουργήσει.

     

• Υστεροσαλπιγγογραφία 

Η υστεροσαλπιγγογραφία είναι η πιο διαδεδομένη μέθοδος διερεύνησης της βατότητας των σαλπίγγων. Αυτή είναι μια εξέταση που διενεργείται εύκολα σε ακτινολογικό εργαστήριο, κατά την οποία ένα ακτινοσκιερό υγρό εγχύεται στην ενδομητρική κοιλότητα μέσω του τραχήλου και παρακολουθείται καθώς γεμίζει την κοιλότητα και τις σάλπιγγες, και κατόπιν, πώς καταλήγει μέσω των σαλπίγγων μέσα στην κοιλιά (περιτοναϊκή κοιλότητα) της γυναίκας. Ωστόσο, η βατότητα των σαλπίγγων δεν εξασφαλίζει και τη φυσιολογική της λειτουργία, καθώς το εσωτερικό του αυλού μπορεί να έχει βλαφθεί σε τέτοιο βαθμό, που να την καθιστά μη λειτουργική. Εάν μάλιστα συμβεί αυτό, τότε αυξάνονται και οι πιθανότητες εξωμητρίου κύησης, αφού το γονιμοποιημένο ωάριο δεν μπορεί να μεταφερθεί εντός της μήτρας. Επιπλέον, στο 15% των περιπτώσεων πλήρους απόφραξης των σαλπίγγων το αποτέλεσμα είναι ψευδές (οι σάλπιγγες στην πραγματικότητα είναι βάτες χωρίς αυτό να αναδεικνύεται στη συγκεκριμένη εξέταση). 

 

 

• Υστεροσκόπηση=Λαπαροσκόπηση

 

Κατά τη διενέργεια μίας υστεροσκόπησης, ένα λεπτό όργανο (υστεροσκόπιο) εισέρχεται μέσω του τραχήλου της μήτρας στο εσωτερικό της κοιλότητας, καταγράφοντάς την οπτικά. Με αυτόν τον τρόπο, αναδεικνύονται βλάβες (πολύποδες, ινομυώματα, συμφύσεις), που μπορεί να επηρεάζουν τα στόμια των σαλπίγγων προς την ενδομητρική κοιλότητα. Μέσω του υστεροσκοπίου δίνεται η δυνατότητα παρέμβασης και αποκατάστασης των βλαβών αυτών ώστε επανέλθει η φυσιολογική ανατομία. 

 

Αντίστοιχα, με τη λαπαροσκόπηση, επιτυγχάνεται άμεση εικόνα του εσωτερικού της κοιλιάς της γυναίκας (περιτοναϊκή κοιλότητα) μέσω ενός οργάνου (λαπαροσκόπιο), το οποίο εισάγεται μέσω του ομφαλού στο εσωτερικό αυτής. Με αυτόν τον τρόπο ελέγχεται άμεσα η ανατομία των έσω γεννητικών οργάνων (μήτρα, σάλπιγγες, ωοθήκες) και διορθώνονται χειρουργικά βλάβες όπως συμφύσεις, ενδομητρίωση, και ειδικά για τις σάλπιγγες, σαλπιγγοπλαστική (αποκατάσταση ανατομίας) ή σαλπιγγεκτομή (αφαίρεση σάλπιγγας). 

 

 

Η αντιμετώπιση της υπογονιμότητας, λόγω δυσλειτουργίας των σαλπίγγων, μπορεί να γίνει είτε με χειρουργική αποκατάσταση των σαλπίγγων (σαλπιγγοπλαστική), είτε με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Η απόφαση για την επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου στηρίζεται σε διάφορους παράγοντες, όπως τα ποσοστά επιτυχίας κάθε μίας μεθόδου, την ηλικία της γυναίκας, το βαθμό της βλάβης των σαλπίγγων και την παρουσία άλλων παραγόντων υπογονιμότητας. 

 

Οι γυναίκες που υποβάλλονται σε σαλπιγγοπλαστική θα πρέπει να ενημερώνονται για τα ποσοστά επιτυχούς σύλληψης, που παραμένουν σχετικά χαμηλά, καθώς και για τον κίνδυνο εξωμητρίου (σαλπιγγικής) κύησης, που αυξάνεται με οποιοδήποτε χειρουργικό χειρισμό επί των σαλπίγγων.