Τα εμβόλια είναι ειδικά αντιγόνα λοιμωδών παραγόντων, τα οποία διεγείρουν τους αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού. Αποτέλεσμα της διέγερσης είναι η ανάπτυξη των αντίστοιχων αντισωμάτων από τον οργανισμό, τα οποία τον προφυλλάσουν από το να νοσήσει από ό,τι οι μικροοργανισμοί προκαλούν.

 

• Ο κοκκύτης χαρακτηρίζεται από παροξυσμικό βήχα, που καταλήγει σε εισπνευστικό σιγμό και συχνά σε εμετό. Στα νεογνά και τα βρέφη αντί του εισπνευστικού σιγμού, μπορεί να έχουμε κρίσεις άπνοιας και κυάνωση.

• Στη διφθερίτιδα, πύλη εισόδου του κορυνοβακτηριδίου της διφθερίτιδας αποτελούν ο ρινοστοματοφάρυγγας και σπάνια το δέρμα, οι οφθαλμοί και τα γεννητικά όργανα. Η τοξίνη του μικροβίου εισέρχεται στην κυκλοφορία και προκαλεί ιστικές βλάβες σε νευρικό σύστημα, καρδία και νεφρούς.

• Ο τέτανος δεν αφήνει ανοσία. Στις εμβολιασμένες έγκυες τα αντιτετανικά αντισώματα διέρχονται τον πλακούντα και προστατεύουν το βρέφος μόνο τους πρώτους μήνες ζωής.

 

Το εμβόλιο διφθερίτιδας –τετάνου- κοκκύτη (DTaP) κυκλοφορεί στο εμπόριο ως πενταδύναμο (με επιπλέον πρόληψη από την πολιομυελίτιδα και τον αιμόφιλο της γρίπης τύπου 6), καθώς και ως εξαδύναμο (με επιπλέον πρόληψη από τον αιμόφιλο της γρίπης τύπου 6, την πολιομυελίτιδα και την ηπατίτιδα). Χορηγείται κατά τον 2ο, 4ο, 6ο μήνα της ζωής και οι αναμνηστικές δόσεις στην ηλικία των 15-18 μηνών και 4-6 ετών. Το εμβόλιο τύπου ενηλίκου χορηγείται στην ηλικία 11-12 ετών.

 

Ο πνευμονιόκοκκος προκαλεί λοιμώξεις των ανωτέρων και των κατωτέρων αναπνευστικών οδών, σηψαιμία, μαστοειδίτιδα, ενδοφθαλμίτιδα, περικαρδίτιδα, περιτονίτιδα, αρθρίτιδα, μηνιγγίτιδα και μέση πυώδη ωτίτιδα. Η βαρύτητα των παραπάνω λοιμώξεων, αλλά και η συνεχώς αυξανόμενη αντοχή του στην πενικιλίνη είναι επιπλέον παράγοντες που καθιστούν τον εμβολιασμό, έναντι του πνευμονιόκοκκου, επιβεβλημένο. Ο εμβολιασμός πραγματοποιείται σε 3 δόσεις κάτω του ενός έτους και μια αναμνηστική στην ηλικία των 15 μηνών.

 

Ο αιμόφιλος της γρίπης προκαλεί μηνιγγίτιδα, επιγλωττίτιδα, αρθρίτιδα, πνευμονία, παραρρινοκολπίτιδα και μέση πυώδη ωτίτιδα. Ο εμβολιασμός έναντι του αιμόφιλου της γρίπης πραγματοποιείται σε 3 δόσεις, στην ηλικία των 2, 4 και 6 μηνών και σε μία αναμνηστική δόση μετά την ηλικία των 12 μηνών.

 

 

Ο μηνιγγιτιδόκοκκος προκαλεί μηνιγγίτιδα, μηνιγγιτιδοκοκκική σηψαιμία και πρωτοπαθή πνευμονία. Σε κεραυνοβόλες περιπτώσεις μπορεί να προκληθούν διάχυτη ενδοαγγειακή πήξη, καταπληξία, οξεία νεφρική ανεπάρκεια και κώμα.

 

Το εμβόλιο έναντι της οροομάδας C γίνεται σε 1 δόση στην ηλικία των 12 μηνών. Επίσης, κυκλοφορεί το τετραδύναμο εμβόλιο έναντι των οροομάδων A, C, Y και W-135, το οποίο γίνεται σε 1 δόση στην ηλικία των 11 ετών.

 

Προσφάτως κυκλοφόρησε και στη χώρα μας το εμβόλιο έναντι του μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδας Β, το οποίο μπορεί να χορηγείται από την ηλικία των 2 μηνών. Δυστυχώς, το συγκεκριμένο εμβόλιο δεν αποζημιώνεται από τα ασφαλιστικά ταμεία.

 

Πραγματοποιείται σε 2 δόσεις, μετά την ηλικία των 12 μηνών και με ελάχιστο μεσοδιάστημα μεταξύ των δόσεων τους 6 μήνες.

 

Ο εμβολιασμός κατά της ηπατίτιδας Β γίνεται σε 3 δόσεις σε χρόνους 0, 1 και 6 μήνες. Μπορεί να χορηγηθεί μόνο του, αλλά και με άλλα εμβόλια του βασικού εμβολιαστικού σχήματος(DTP, IPV,Hib) στην ηλικία των 2, 4 και 6 μηνών. Στα νεογνά μητέρων φορέων της ηπατίτιδας ή μητέρων με άγνωστη ορολογική κατάσταση, γίνεται το αργότερο εντός 12 ωρών από τον τοκετό ενδομυϊκά, υπεράνοση γ’ σφαιρίνης για ηπατίτιδα και η πρώτη δόση του εμβολίου.

 

Ο ιός της γρίπης μπορεί σε σπάνιες περιπτώσεις να προκαλέσει βαριές επιπλοκές, όπως πνευμονία, εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα. Το εμβόλιο έναντι του ιού χορηγείται σε 2 δόσεις για τα βρέφη μεγαλύτερα από 6 μηνών, τα νήπια και τα παιδία ηλικίας μικρότερης των 9 ετών ε μεσοδιάστημα ενός μηνός. Σε παιδιά μεγαλύτερα 9 ετών το εμβόλιο χορηγείται σε 1 δόση.

 

Ο ιός της ανεμοβλογιάς προκαλεί την ομώνυμη νόσο που χαρακτηρίζεται από κηλιδώδες εξάνθημα, το οποίο εξελίσσεται σε φυσαλιδώδες. Το εξάνθημα υπάρχει πάντα και στο τριχωτό της κεφαλής και συνοδεύεται από έντονο κνησμό. Εκτός από το εξάνθημα εμφανίζεται πυρετός. Σοβαρή επιπλοκή της ανεμοβλογιάς είναι η εγκεφαλίτιδα. Ο ιός μεταδίδεται με άμεση επαφή ή με τα σταγονίδια.

 

Στην περίπτωση που μία έγκυος νοσήσει από ανεμευλογιά τις πρώτες 20 εβδομάδες της κύησης, η πιθανότητα να προσβληθεί το έμβρυο είναι 25% και η πιθανότητα να παρουσιαστεί το σύνδρομο συγγενούς ανεμευλογιάς με ενδομήτρια καθυστέρηση αύξησης, δερματικές και οφθαλμικές βλάβες και σκελετικές ανωμαλίες είναι 1-2%. Σπανιότερα παρουσιάζονται διαταραχές του γαστρεντερικού, του ουροποιητικού και του καρδιαγγειακού συστήματος, καθώς και νοητική καθυστέρηση. Στα παιδιά ο εμβολιασμός πραγματοποιείται σε 2 δόσεις, η πρώτη μετά τον 12ο μήνα και η επαναληπτική σε ηλικία 4-6 ετών.

 

 

Η πολιομυελίτιδα είναι ιογενής νόσος που παλαιότερα ευθυνόταν για πολλές περιπτώσεις παράλυσης. Η βαρύτερη μορφή της πολιομυελίτιδας είναι η παραλυτική. Τις τελευταίες δεκαετίες, μετά την ευρεία εφαρμογή του εμβολίου στα παιδιά, η νόσος έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Η πολιομυελίτιδα προκαλεί παράλυση σκελετικών μυών, αναπνευστικών μυών, κρανιακών νεύρων, ουροδόχου κύστης και διαταραχές της αναπνοής και της κυκλοφορίας. Ο εμβολιασμός πραγματοποιείται το 2ο , 4ο και 6ο μήνα ζωής, επαναλαμβάνεται μετά από έναν χρόνο και στην ηλικία των 4-6 ετών.

 

• Η ιλαρά είναι μια εξανθηματική νόσος που οφείλεται στον ιό της ιλαράς. Μεταδίδεται κυρίως μέσω σταγονιδίων και εκδηλώνεται αρχικά με ήπιο πυρετό και βήχα. Στη συνέχεια ο πυρετός ανεβαίνει και εμφανίζεται το εξάνθημα, που καταλαμβάνει τον κορμό και τα άκρα. Συχνότερες επιπλοκές της ιλαράς είναι από το αναπνευστικό (λαρυγγίτιδα, βρογχιολίτιδα, πνευμονία), από το κεντρικό νευρικό σύστημα, από το πεπτικό σύστημα και από το αίμα (θρομβοπενική πορφύρα).

 Η ερυθρά είναι και αυτή μία εξανθηματική νόσος που προκαλείται από τον ιό της ερυθράς. Πριν την εμφάνιση του εξανθήματος υπάρχει διόγκωση των λεμφαδένων. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην εμβρυοπάθεια που προκαλεί η λοίμωξη του εμβρύου ειδικά κατά το α’ τρίμηνο της κύησης. Η συγγενής ερυθρά μπορεί να προκαλέσει παροδικές βλάβες, όπως το μικρό για την ηλικία κύησης βάρος γέννησης, η αιμολυτική αναιμία, η πνευμονίτιδα και η μηνιγγοεγκεφαλίτιδα αλλά και μόνιμες, όπως η συγγενής καρδιοπάθεια, η κώφωση, οι βλάβες των οφθαλμών και οι βλάβες από το κεντρικό νευρικό σύστημα.

 Η παρωτίτιδα χαρακτηρίζεται από επώδυνη διόγκωση των σιελογόνων αδένων και κυρίως των παρωτίδων. Επιπλοκές είναι η μηνιγγοεγκεφαλίτιδα, ωοθηκίτιδα, ορχίτιδα και παγκρεατίτιδα.

Με τον εμβολιασμό με MMR έχει αποτραπεί η λοίμωξη από τα παραπάνω νοσήματα. Στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας συστήνεται επαναληπτική δόση προκειμένου να είναι απόλυτα προστατευμένες από την ερυθρά. Το εμβόλιο αντενδεικνύεται στη διάρκεια της κύησης και τους τελευταίους 3 μήνες πριν από προγραμματισμένη κύηση.

 

Οι ροταϊοί αποτελούν το συχνότερο λοιμώδη παράγοντα πρόκλησης βαριάς γαστρεντερίτιδας σε βρέφη και νήπια. Στη χώρα μας κυκλοφορούν δύο εμβόλια, το πενταδύναμο, το οποίο χορηγείται σε 3 δόσεις και το μονοδύναμο σε 2 δόσεις, με μεσοδιαστήματα 1-2 μηνών.

 

 

Υπάρχουν περίπου 200 τύποι του ιού αυτού, από τους οποίους οι τύποι 6 και 11 ενοχοποιούνται για χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνο του τραχήλου, υποτροπιάζουσα θηλωμάτωση του αναπνευστικού και γεννητικά κονδυλώματα. Οι τύποι 16 και 18 ανευρίσκονται στην πλειοψηφία των καρκίνων του τραχήλου. Το εμβόλιο καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία για έφηβες και γυναίκες 11-26 ετών.

 

Πρέπει να επισημάνουμε ότι τα εμβόλια προστατεύουν από νοσήματα τα οποία παλαιότερα προκαλούσαν το θάνατο πολλών βρεφών, παιδιών και ενηλίκων. Χωρίς εμβολιασμό το παιδί κινδυνεύει να αρρωστήσει σοβαρά από πολλά επικίνδυνα νοσήματα, τα οποία είναι απειλητικά για τη ζωή. Ένα παιδί είναι υγιές γιατί πολλά άλλα παιδιά γύρω του εμβολιάζονται. Αν τα παιδιά σταματήσουν να εμβολιάζονται, τα λίγα κρούσματα νοσημάτων που υπάρχουν στη χώρα μας, θα μπορούσαν γρήγορα να αυξηθούν σε δεκάδες χιλιάδες και να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή παιδιών και ενηλίκων.