Γράφει η Βίκη Παυλίδη, Εκπαιδευτική Ψυχολόγος, MA, ΜSc, MA, Συντονίστρια Τμήματος Συμβουλευτικής Εκπαιδεύτρια Γείτονα, Ιδιοκτήτρια Κέντρου Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας "Zero-19"

 

Οι ημέρες του μαιευτηρίου τελείωσαν και η επιστροφή στο σπίτι είναι πλέον γεγονός. Ο ερχομός ενός νέου μωρού αποτελεί ίσως μια από τις πιο απαιτητικές περιόδους για τους γονείς και τα παιδιά τους. Το μεγαλύτερο παιδί είχε ως τώρα την αποκλειστική προσοχή τους. Η προσοχή των γονέων είναι πλέον μοιρασμένη, ο χρόνος επίσης και ο χώρος του σπιτιού γεμάτος από νέες αφίξεις και μωρουδιακά αξεσουάρ. Τώρα πια οι έγνοιες είναι δύο και οι ευθύνες πολλαπλάσιες. Οι ανησυχίες που βιώνουν οι γονείς για το ξεκίνημα της νέας σχέσης είναι πολλές και λογικές:

Πως αντιδρά το μεγαλύτερο παιδί με την καινούργια εισβολή;

Οι αντιδράσεις των μεγαλύτερων παιδιών στην έλευση ενός μικρού αδερφού ή αδερφής εξαρτώνται από την προσωπικότητα του παιδιού, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χρονικής συγκυρίας στην οποία έρχεται το νέο μωρό (π.χ. αρρώστια, πένθος, οικονομικές δυσκολίες, άλλες πιθανές αλλαγές στη ζωή του παιδιού), την ηλικία τόσο του παιδιού όσο και των γονέων, το φύλου του παιδιού και κυρίως τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια και από τον τρόπο που οι γονείς καταφέρνουν – ή όχι – να διαχειριστούν τη νέα αυτή κατάσταση, ήδη από την περίοδο της εγκυμοσύνης.

Συχνότερα, οι αρχικές αντιδράσεις του μεγαλύτερου παιδιού είναι θετικότερες από ό,τι στη συνέχεια της κοινής τους ζωής, με το μωρό που μεγαλώνει. Όταν οι γονείς υπερ-προστατεύουν το νεογέννητο και μαλώνουν συχνά το μεγαλύτερο αδερφάκι, αυτό δημιουργεί θυμό στο μεγάλο παιδί. Αρχίζει να αντιδρά παρορμητικά και κάποιες φορές επιθετικά προς το μικρότερο αδερφάκι.

Πότε ένα παιδί δείχνει ότι ζηλεύει; Τι κάνουμε γι’ αυτό;

• Είναι πολύ συχνά θυμωμένο χωρίς προφανή αιτία.

Αναγνωρίζουμε το θυμό του και ακούμε το παιδί. Δεν του δίνουμε την αίσθηση ότι αυτό που νιώθει δεν είναι αληθινό. Τα παιδιά μπορούν από νωρίς να διαχειριστούν αρνητικά συναισθήματα.

• Μιμείται το μωρό: κλαίει, γκρινιάζει και ζητά να θηλάσει, να πιεί γάλα με το μπιμπερό, να έχει πιπίλα ακόμα και αν ΄λα τα παραπάνω τα είχε αποχωριστεί για μήνες.

Είναι μια φυσιολογική αντίδραση. Οφείλουν να βάλουν όρια οι γονείς και να μην επιτρέψουν την παλινδρόμηση στη μίμηση αυτή. Εξηγούμε στο παιδί πως η χρήση μπιμπερό, ο θηλασμός και η πιπίλα ανήκουν σε μια άλλη μικρότερη ηλικία.

• Παλινδρομεί στη χρήση τουαλέτας: λερώνει το κρεβάτι του τη νύχτα, ή λερώνεται τη μέρα στο σχολείο.

Είναι επίσης κάτι πολύ συχνό κι φυσιολογικό. Οι γονείς δεν μαλώνουν το παιδί, δεν δίνουν έμφαση στα «ατυχήματα» και το ενθαρρύνουν για όλες τις θετικές συμπεριφορές του. Συχνά η παλινδρόμηση στην τουαλέτα τελειώνει μετά από λίγο καιρό αν δεν δώσουν οι γονείς αρνητική διάσταση σε όλο αυτό.

• Αρνείται να πάει σχολείο

Συχνά το παιδί ζηλεύει γιατί εκείνο πηγαίνει σχολείο και το  μωρό είναι σπίτι με τη μητέρα. Το σχολείο όμως είναι υποχρεωτικό και το παιδί οφείλει να πάει γιατί πρέπει (ειδικά στην υποχρεωτική φοίτηση). Όταν οι γονείς είναι σταθεροί στο πρέπει, η άρνηση μετά από λίγο καιρό φθίνει και το παιδί επανέρχεται στους φυσιολογικούς του ρυθμούς.

• Ζητά να κοιμηθεί στην κρεβατοκάμαρα που κοιμούνται οι γονείς με το μωρό

Στην αρχή, οι γονείς δυσκολεύονται να βάλουν όρια στο θέμα αυτό. Όσο νωρίτερα το μωρό μεταφερθεί στο δωμάτιο το παιδικό, τόσο γρηγορότερα τελειώνει και η απαίτηση του μεγάλου παιδιού να κοιμηθεί με τους γονείς του. Πάντοτε όμως εξαρτάται η έκβαση αυτού από το πώς/ που κοιμόταν το μεγαλύτερο παιδί και πριν από τη γέννηση του μωρού.

• Ζητά να πίνει μόνο γάλα για να μιμηθεί το μωρό

Δίνουν γάλα στο παιδί όταν το ζητά, αρκεί να έχει φάει κάποια ποσότητα φαγητού. Μεγαλώνοντας αυτή η απαίτηση φθίνει εύκολα και συνήθως «αναίμακτα».

Πως αντιμετωπίζω τη ζήλια του μεγάλου παιδιού;

Οι παραπάνω αντιδράσεις ζήλιας είναι απόλυτα φυσιολογικές και αναμενόμενες. Είναι ο τρόπος εκδήλωσης της άρνησης για την αλλαγή που έχει επέλθει στη ζωή του μεγαλύτερου παιδιού. Οι γονείς οφείλουν να αποδεχθούν ότι είναι πιθανό να ζήσει το παιδί αυτό το συναίσθημα και να προσπαθήσουν να το κάνουν  να το αντέξει. Συχνά οι περισσότεροι γονείς κάνουν το αντίθετο. Προσπαθούν να αποφύγουν το συναίσθημα ζήλιας και «υπερβάλλουν» για να μ ζηλέψει το μεγάλο παιδί: του κάνουν περισσότερα δώρα, το πηγαίνουν περισσότερες βόλτες, μιλούν υποτιμητικά για το μωρό και συγκρίνοντάς το με το μεγάλο παιδί το παρουσιάζουν υποδεέστερο και κατώτερο/ Όταν όμως ο χρόνος περάσει και το μωρό μεγαλώσει, το αδερφάκι του δεν θα έχει βιώσει την αλλαγή και θα του είναι δυσκολότερο τότε να αποδεχθεί το νέο μέλος.

Τι θα κάνω για να μη χτυπήσει το μεγάλο το μικρό;

Είναι πιθανό κάποια στιγμή το μεγαλύτερο παιδί να προσπαθήσει να χτυπήσει ή να ενοχλήσει το μικρότερο. Για να το αποφύγουν αυτό οι γονείς, προσπαθούν όσο μπορούν να έχουν τον έλεγχο των παιδιών τους χωρίς όμως να δείχνουν ότι φοβούνται τα χειρότερα. Κάποιες φορές οι φόβοι καταλήγουν σε προσδοκίες και οι προσδοκίες σε πράξεις. Για να μη γίνουν πραγματικότητα, είναι σημαντικό να μη μεταφερθούν στο μεγαλύτερο παιδί.  

Στην περίπτωση που το μεγαλύτερο χτυπήσει ή προσπαθήσει να κάνει κακό στο μικρότερο, οι γονείς είναι ψύχραιμοι, απομακρύνουν το μικρότερο παιδί για να μην επανέλθει και δίνουν την ελάχιστη δυνατή σημασία στην πράξη. Όταν γίνει αντιληπτό ότι η επίθεση δεν κινητοποίησε τους γονείς να μαλώσουν το παιδί, συχνά το παιδί μειώνει αισθητά και στο έλος εγκαταλείπει την επιθετική του συμπεριφορά. Είναι όμως σημαντικό εδώ να σημειωθεί ότι για να μην υπάρχουν δείγματα επιθετικότητας μεταξύ των παιδιών πρέπει οι γονείς να μην είναι βίαιοι ή επιθετικοί με τα παιδιά τους. Η επιθετικότητα μαθαίνεται μέσω της μίμησης.