Γράφει ο Αθανάσιος Αλεξανδρής, Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Συνεργάτης Κλινικής ΡΕΑ

 

Ο Καρκίνος του Τραχήλου της Μήτρας (ΚΤΜ) ευθύνεται για περίπου 280.000 θανάτους παγκοσμίως. Στην Ελλάδα κάθε χρόνο υπάρχουν 700 νέοι καρκίνοι του τραχήλου και 300 θάνατοι.

Αυτοί οι αριθμοί ήταν πολύ μεγαλύτεροι πριν από την ανακάλυψη του ΠΑΠ Τεστ από τον Έλληνα επιστήμονα Γεώργιο Παπανικολάου.

 Ποιές γυναίκες πρέπει να κάνουν ΠΑΠ Τεστ;

Όλες οι Γυναίκες 23 - 65 ετών με ενεργή σεξουαλική ζωή. Σε ειδικές περιπτώσεις, μπορεί να υποβάλλονται σε τεστ, κορίτσια και κάτω των 23 ετών. Οι περιπτώσεις αυτές είναι η μικρή ηλικία έναρξης σεξουαλικών επαφών, πολλαπλοί σύντροφοι ή ανοσοκαταστολή.

 Σε ηλικίες άνω των 65, εφόσον τα τρία τελευταία ΠΑΠ είναι φυσιολογικά και την τελευταία δεκαετία δεν υπήρχε παθολογικό ΠΑΠ, η Γυναίκα μπορεί στον ετήσιο προληπτικό έλεγχο της να παραλείψει το ΠΑΠ.

 Τι προσφέρει το Τεστ Παπανικολάου;

Υπάρχουν άφθονα κύτταρα στις παρυφές του τραχήλου και ενδοτραχήλου που συνεχώς ανανεώνονται και αποπίπτουν. Ένα επίχρισμα από αυτές τις περιοχές αποστέλλεται σε Κυτταρολόγο.

Ο Κυτταρολόγος ελέγχει τα κύτταρα. Αν είναι φυσιολογικά, καλώς. Σε περίπτωση που υπάρχουν αλλοιώσεις, παρακολουθείται πιο στενά η Γυναίκα ώστε να μην είναι επικίνδυνες αυτές οι αλλοιώσεις.

Χρειάζονται σχεδόν μέχρι και 10 χρόνια, μέχρι να εξελιχθεί μια απλή αλλοίωση σε καρκίνο. Οι περισσότερες αλλοιώσεις αυτοθεραπεύονται. Μόνο ένα μικρό ποσοστό εξελίσσεται σε καρκίνο. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι αντιμετώπισης, όταν μια αλλοίωση εξελίσσεται ή επιμένει στάσιμα. Γι’ αυτό η Γυναίκα πολύ σπάνια φτάνει σε καρκίνο του τραχήλου.

Αιτιολογία

 Για τις αλλοιώσεις αυτές του τραχήλου ευθύνεται ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus - HPV). Πρόκειται για μια μεγάλη οικογένεια DNA ιών με πάνω από 200 στελέχη χωρίς να είναι όλα επικίνδυνα. Τα στελέχη αυτά διαχωρίζονται με αριθμούς. Τα στελέχη 6 και 11 ευθύνονται για τα οξυτενή κονδυλώματα που είναι καλοήθη.

Υπάρχουν όμως 14 στελέχη (τελευταία γίνεται συζήτηση για ακόμα κάποια στελέχη) υψηλού κινδύνου που προκαλούν κυτταρικές αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας, στον κόλπο, στο αιδοίο, στον πρωκτό ή ακόμα και στο στοματοφάρυγγα. Ορισμένες φορές αυτές οι αλλοιώσεις εξελίσσονται σε καρκίνο. Συνήθως όμως αυτοθεραπεύονται. Ανάμεσα στα 14 αυτά στελέχη, το 16 και το 18 είναι τα πιο επικίνδυνα.

 Ο ιός του HPV ανακαλύφθηκε από τον Γερμανό ιολόγο ZUR HAUSEN, ο οποίος για την ανακάλυψη αυτή επιβραβεύτηκε με το Nobel το 2008.

Πως μεταδίδεται ο HPV

 Ο HPV μεταδίδεται με άμεση επαφή στο βλεννογόνο, δέρμα ή τα υγρά του σώματος. Οι παράγοντες κινδύνου είναι:

1. Η έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας σε μικρή ηλικία
2. Πολλαπλοί σύντροφοι
3. Εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα (κάπνισμα, stress, κακή διατροφή, ανοσοκατασταλτικά φάρμακα και κάποιες παθήσεις)
4. Κακή χλωρίδα του κόλπου ειδικά όταν συνυπάρχουν και άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως χλαμύδια ή γονόρροια

Πάντως οι περισσότερες Γυναίκες κάποια στιγμή έρχονται σε επαφή με τον HPV υψηλού κινδύνου, χωρίς απαραίτητα να υπάρχουν κυτταρικές αλλοιώσεις.

Έλεγχος

Ο έλεγχος αρχίζει με την κυτταρολογική εξέταση που μπορεί να γίνεται με δύο τρόπους:

1. Με την κλασσική μέθοδο, επιστρώνεται πάνω σε ένα γυάλινο πλακάκι, το κολποτραχηλικό επίχρισμα. Ο Κυτταρολόγος εξετάζει το πλακάκι στο μικροσκόπιο.
2. Με την κυτταρολογική εξέταση υγρής φάσης. Με την μέθοδο αυτή, το βουρτσάκι με το κολποτραχηλικό επίχρισμα, ξεπλένεται μέσα σε ένα ειδικό υγρό. Αυτή η μέθοδος έχει αρκετά πλεονεκτήματα:

 - πολύ μεγαλύτερος αριθμός κυττάρων στέλνονται προς εξέταση

- τα κύτταρα δεν ξεραίνονται και δεν αλλοιώνονται

- καθαρίζονται από τις βλέννες ή αίματα

 - ο Κυτταρολόγος στρώνει σε μια στοιβάδα τα κύτταρα πάνω σε πλακάκι προς μικροσκόπηση

 - και τέλος, μπορεί από το ίδιο δείγμα να γίνονται διάφορες μοριακές εξετάσεις

Το ΠΑΠ ΤΕΣΤ δεν γίνεται για να εντοπιστεί ο καρκίνος. Αν βρεθεί ο καρκίνος, δεν μιλάμε πια για πρόληψη. Αυτός ο έλεγχος γίνεται για να μην φτάσουμε ποτέ σε καρκίνο τραχήλου της μήτρας.

 Ο σκοπός της κυτταρολογικής εξέτασης είναι να εντοπιστούν οι κυτταρικές αλλοιώσεις, οφειλόμενες σε HPV λοίμωξη.

Όταν είναι ήπιες οι κυτταρικές αλλοιώσεις, η τυποποίηση, μας βοηθά στις επόμενες κινήσεις. Αν δε βρεθεί κάποιο στέλεχος υψηλού κινδύνου, αναμονή και παρακολούθηση είναι το επόμενο βήμα. Σε περίπτωση ανεύρεσης κάποιου ή κάποιων στελεχών HPV υψηλού κινδύνου, η κολποσκόπηση, συμβάλλει στη συλλογή πληροφοριών σχετικά με το βάθος, την έκταση και το στάδιο της αλλοίωσης. Πολλές φορές χρειάζονται και βιοψίες προς ολοκλήρωση της εξέτασης.

 

Αντιμετώπιση των αλλοιώσεων

Σε περίπτωση που οι αλλοιώσεις είναι χαμηλού κινδύνου (L-SIL) ή CIN1, η απλή παρακολούθηση ανά εξάμηνο αρκεί, δεδομένου ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι αλλοιώσεις αυτές υποχωρούν αυτόματα.

Θεραπεία, ειδικά αφαιρετική, δηλαδή κωνοειδής εκτομή, έχει ένδειξη σε:

α) όταν οι αλλοιώσεις είναι υψηλού κινδύνου (H-SIL) ή CIN 2 - 3,

 β) σε L-SIL , όμως από στελέχη υψηλού κινδύνου με επιμονή πάνω από 2 έτη , ειδικά σε γυναίκες άνω των 40 ετών και

γ) σε υπολειμματική νόσο, μετά από προηγούμενη κωνοειδή εκτομή και ιστολογική διάγνωση σοβαρών αλλοιώσεων.

Στο παρασκεύασμα της κωνοειδούς εκτομής, μας ενδιαφέρει να μην υπάρχει διηθητικός καρκίνος και τα όρια εκτομής να είναι ελευθέρας νόσου.

 

Πρόληψη

Α) Πρωτογενής πρόληψη: είναι ο εμβολιασμός κοριτσιών και αγοριών 12 - 18 ετών, δωρεάν. Μπορεί να γίνεται και σε μεγαλύτερες ηλικίες, χωρίς όμως αποζημίωση από τα ασφαλιστικά ταμεία.

Β) Δευτερογενής πρόληψη, ο ετήσιος κυτταρολογικός έλεγχος, ειδικά όταν συνδυάζεται κάθε τρία χρόνια με HPV TEST.

 

Κάποιοι όροι που σχετίζονται με το θέμα

HPV TEST: Ανιχνεύει το DNA από τα στελέχη υψηλού κινδύνου, χωρίς να μας λέει με ακρίβεια ποιό ή ποιά από τα 14 στελέχη έχουν προσβάλλει τον τράχηλο.

COBAS: Παρόμοια μέθοδος. Εδώ προσδιορίζει τα στελέχη 16 και 18 αν υπάρχουν.

 HPV τυποποίηση με PCR: είναι πιο ευαίσθητη μέθοδος. Μπορούμε να εντοπίσουμε το συγκεκριμένο στέλεχος ή στελέχη των 14 ογκογόνων τύπων και των άλλων 35 τύπων μετρίου κινδύνου.

APTIMA HPV: Ανιχνεύει το mRNA του ιού. Η ανίχνευση σημαίνει ενεργός λοίμωξη. Δηλαδή ο HPV αντιγράφεται.

 Αυτή η εξέταση ανιχνεύει τις δύο ογκοπρωτεΐνες  Ε6/Ε7. Η υπερέκφρασή τους είναι ένδειξη έναρξης καρκινογένεσης.

Η τυποποίηση του DNA δε σημαίνει ότι ο HPV πολλαπλασιάζεται και έχει γίνει επικίνδυνος. Με το APTIMA HPV όμως ξέρουμε ότι η λοίμωξη είναι ενεργός και χρειάζεται αντιμετώπιση.

Co-testing: Συνδυασμός κυτταρολογικής εξέτασης και HPV TEST μαζί. Αυξάνεται έτσι η διαγνωστική αξία του προληπτικού ελέγχου.

Συμπερασματικά

Με τα μέσα που διαθέτουμε, η συχνότητα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας μπορεί σχεδόν να μηδενιστεί, αρκεί να γίνει το ΠΑΠ τεστ έγκαιρα και προληπτικά.